છેલ્લા કેટલાય વર્ષોથી લોકો સાથે સાઇબર અને ફાઈનાન્સિયલ ફ્રોડ થતાં રહ્યા છે તેને રોકવા માટે ચક્ષુ પોર્ટલ લોન્ચ કરવામાં આવ્યું : અજાતશત્રુ સોમાની ( એડિશનલ ડાયરેક્ટર જનરલ ગુજરાત )
‘ચક્ષુ’ શંકાસ્પદ છેતરપિંડીના સંચારની જાણ કરવા સંચાર સાથી પોર્ટલ (https://www.sancharsaathi.gov.in) પર સુવિધા.
ડીઓટી નાગરિકોને સાયબર-ક્રાઇમ અને નાણાકીય છેતરપિંડી માટે ટેલિકોમ સંસાધનોના દુરૂપયોગને રોકવામાં ડીઓટીને મદદ કરવા માટે સંચાર સાથી પર શંકાસ્પદ છેતરપિંડી સંદેશાવ્યવહારની સક્રિયપણે જાણ કરવા પ્રોત્સાહિત કરે છે.
અમદાવાદ
સંચાર, રેલવે તથા ઇલેક્ટ્રોનિક્સ અને ઇન્ફોર્મેશન ટેકનોલોજી મંત્રી અશ્વિની વૈષ્ણવની ઉપસ્થિતિમાં સંચાર રાજ્યમંત્રી દેવુસિંહ ચૌહાણ ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ ટેલિકોમ્યુનિકેશન્સ (ડીઓટી) ડિજિટલ ઇન્ટેલિજન્સ પ્લેટફોર્મ (ડીઆઇપી)’ની શરૂઆત કરી. સાયબર અપરાધ અને નાણાકીય છેતરપિંડીમાં ટેલિકોમ સંસાધનોના દુરુપયોગને રોકવા માટે હિતધારકો વચ્ચે સંકલન માટે, અને ‘ચક્ષુ’ સંચાર સાથી પોર્ટલ (https://sancharsaathi.gov.in)પર’ સુવિધા, એક અગ્રણી પહેલ છે જે નાગરિકોને શંકાસ્પદ છેતરપિંડી સંદેશાવ્યવહારની સક્રિયપણે જાણ કરવા માટે સશક્ત બનાવે છે.આ પ્રસંગે મંત્રીએ જણાવ્યું હતું કે, સરકાર સિક્યોર ઇન્ડિયા પ્રોજેક્ટ હેઠળ રાષ્ટ્રીય, સંગઠનાત્મક અને વ્યક્તિગત એમ ત્રણ સ્તરે સાયબર ફ્રોડને રોકવા માટે સતત પ્રયાસો કરી રહી છે. તેમણે કહ્યું હતું કે, દૂરસંચાર વિભાગે જાગૃતિ ફેલાવવા માટે ઘણી પહેલ કરી છે, જેથી નાગરિકો તેમની ફરિયાદોનું નિવારણ કરવા તેમજ સાયબર-ફ્રોડથી પોતાને સુરક્ષિત રાખવા માટે આ પ્રકારનાં સાધનોનો ઉપયોગ કરી શકે. શ્રી વૈષ્ણવે આ સંદર્ભે “સંચાર સાથી” પોર્ટલનો ઉલ્લેખ કરતાં કહ્યું હતું કે તેનાથી આવા હુમલાઓનો સફળતાપૂર્વક સામનો કરવામાં મદદ મળી છે. મંત્રીએ ધ્યાન દોર્યું હતું કે, આજના બે પોર્ટલ – ડીઆઇપી અને ચક્ષુ સાથે મળીને આ સાધનોથી કોઈ પણ પ્રકારનાં સાયબર સુરક્ષાનાં જોખમને નિયંત્રણમાં લેવાની ક્ષમતા અને ક્ષમતામાં નોંધપાત્ર વધારો થશે.
સંચાર રાજ્યમંત્રી દેવુસિંહ ચૌહાણે ડીઓટીના પ્રયાસોની પ્રશંસા કરી હતી, જેમાં તેમણે કહ્યું હતું કે, સાયબર-સુરક્ષાનાં જોખમોનો સામનો કરવા માટે વિવિધ પ્રોજેક્ટ સફળતાપૂર્વક પૂર્ણ કર્યા છે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે, નવા અને ઉભરતા ગોટાળાઓનો સામનો કરવા માટે આ પ્રકારનાં અન્ય ઘણાં પ્રોજેક્ટ્સ વિકસાવવામાં આવી રહ્યાં છે.ટેલિકોમ સચિવ ડો.નીરજ મિત્તલે તેમની પ્રારંભિક ટિપ્પણીમાં જણાવ્યું હતું કે, આ બે નવા પોર્ટલ દરેક નાગરિકની ડિજિટલ સંપત્તિ માટે સાયબર સુરક્ષાના ખતરાને પહોંચી વળવા માટેનું વધુ એક પગલું છે. તેમણે ધ્યાન દોર્યું હતું કે, આ સાધનો કોઈપણ પ્રકારના કપટપૂર્ણ માધ્યમો અને સંચાર પ્રણાલીના દુરુપયોગને રોકવામાં મદદ કરશે.
ડિજિટલ ઇન્ટેલિજન્સ પ્લેટફોર્મ (ડીઆઇપી):
ટેલિકોમ્યુનિકેશન્સ વિભાગ દ્વારા વિકસાવવામાં આવેલ ડિજિટલ ઇન્ટેલિજન્સ પ્લેટફોર્મ (ડીઆઇપી) એ રિયલ ટાઇમ ઇન્ટેલિજન્સ શેરિંગ, માહિતીના આદાનપ્રદાન અને હિતધારકો વચ્ચે સંકલન એટલે કે ટેલિકોમ સર્વિસ પ્રોવાઇડર્સ (ટીએસપી), કાયદા અમલીકરણ એજન્સીઓ (એલઇએ), બેંકો અને નાણાકીય સંસ્થાઓ (એફઆઇ), સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ્સ, ઓળખ દસ્તાવેજ જારી કરનારા સત્તાવાળાઓ વગેરે માટે એક સુરક્ષિત અને સંકલિત પ્લેટફોર્મ છે. પોર્ટલમાં ટેલિકોમ સંસાધનોના દુરૂપયોગ તરીકે શોધી કાઢવામાં આવેલા કેસોની માહિતી પણ શામેલ છે. વહેંચાયેલી માહિતી તેમના સંબંધિત ડોમેન્સમાં હિસ્સેદારો માટે ઉપયોગી થઈ શકે છે.તે હિતધારકો દ્વારા પગલાં લેવા માટે સંચાર સાથી પોર્ટલ પર નાગરિકો દ્વારા શરૂ કરવામાં આવેલી વિનંતીઓ માટે બેકએન્ડ રિપોઝિટરી તરીકે પણ કામ કરે છે.ડીઆઈપી સુરક્ષિત કનેક્ટિવિટી પર હિસ્સેદારો માટે સુલભ છે અને સંબંધિત માહિતી તેમની સંબંધિત ભૂમિકાઓના આધારે શેર કરવામાં આવે છે. આ પ્લેટફોર્મ નાગરિકો માટે સુલભ નથી.
ચક્ષુ (चक्षु)ની સુવિધા સંચાર સાથી પોર્ટલ પર:
DoT ના સંચાર સાથી પોર્ટલ પર પહેલેથી જ ઉપલબ્ધ નાગરિક કેન્દ્રિત સુવિધાઓમાં ચક્ષુ (ચક્ષુ) નવીનતમ ઉમેરો છે. ‘ચક્ષુ’ નાગરિકોને છેતરપિંડી કરવાના ઈરાદાથી કોલ, એસએમએસ અથવા વોટ્સએપ પર મળેલા શંકાસ્પદ છેતરપિંડી સંદેશાવ્યવહારની જાણ કરવાની સુવિધા આપે છે જેમ કે કેવાયસી સમાપ્તિ અથવા બેંક એકાઉન્ટ / પેમેન્ટ વોલેટ / સિમ / ગેસ કનેક્શન / વીજળી કનેક્શન, સેક્સટોર્શન, સરકારી અધિકારી / સંબંધી તરીકેનો ઢોંગ. પૈસા મોકલવા માટે, ટેલિકોમ્યુનિકેશન વિભાગ દ્વારા તમામ મોબાઇલ નંબરોનું જોડાણ કાપી નાખવું વગેરે.જો કોઈ નાગરિક પહેલેથી જ સાયબર ક્રાઈમ અથવા નાણાકીય છેતરપિંડીનો ભોગ બન્યો હોય, તો સાયબર ક્રાઈમ હેલ્પલાઈન નંબર 1930 અથવા ભારત સરકારની વેબસાઈટ https://www.cybercrime.gov.in પર રિપોર્ટ કરવાની સલાહ આપવામાં આવે છે.
સુવિધા પહેલેથી જ ઉપલબ્ધ સંચાર સાથી પોર્ટલ (https://sancharsaathi.gov.in)
તેમના નામે ઇસ્યુ કરાયેલા મોબાઇલ કનેક્શન્સ જાણવા માટે અને મોબાઇલ કનેક્શન્સને ડિસકનેક્ટ કરવા માટે રિપોર્ટ કરવા જે કાં તો જરૂરી નથી અથવા તેમના દ્વારા લેવામાં આવ્યા નથી,બ્લોકિંગ અને ટ્રેસિંગ માટે ચોરાયેલા/ખોવાયેલા મોબાઇલ હેન્ડસેટની જાણ કરવા માટે,iii. નવું/જૂનું ઉપકરણ ખરીદતી વખતે મોબાઇલ હેન્ડસેટની અસલિયત ચકાસવા માટે,
iv. ભારતીય ટેલિફોન નંબર સાથે આવતા આંતરરાષ્ટ્રીય કોલ્સને કૉલિંગ લાઇન આઇડેન્ટિફિકેશન તરીકે રિપોર્ટ કરવા,
લાઇસન્સ પ્રાપ્ત વાયરલાઇન ઇન્ટરનેટ સેવા પ્રદાતાઓની વિગતો તપાસવા માટે.
DIP અને ‘ચક્ષુ (चक्षु)’ સુવિધાનું લોન્ચિંગ નાગરિકોને સશક્ત બનાવવા અને સુરક્ષિત ડિજિટલ ઇકોસિસ્ટમને પ્રોત્સાહન આપવા માટે ડીઓટીની પ્રતિબદ્ધતાને રેખાંકિત કરે છે. સતર્ક રિપોર્ટિંગને પ્રોત્સાહન આપીને અને છેતરપિંડીના શંકાસ્પદ સંદેશાવ્યવહાર સામે સક્રિય પગલાં લઈને, ડીઓટી દરેક નાગરિકના હિતો અને સુખાકારીની સુરક્ષા માટે સમર્પિત છે.
ડિપાર્ટમેન્ટ ઓફ ટેલિકોમ કોમ્યુનિકેશન્સ (એડિશનલ ડાયરેક્ટર જનરલ ગુજરાત ) અજાતશત્રુ સોમાનીએ જણાવ્યું હતું કે છેલ્લા કેટલાય વર્ષોથી લોકો સાથે સાઇબર અને ફાઈનાન્સિયલ ફ્રોડ થતાં રહ્યા છે તેને રોકવા માટે ચક્ષુ પોર્ટલ લોન્ચ કરવામાં આવ્યું છે . આ ચક્ષુ પોર્ટલ પર કોઈને પણ શંકાસ્પદ વ્યવહાર કોલ, whatsapp મેસેજ , એસ.એમ.એસ દ્વારા આવે તો તેને રિપોર્ટ કરી શકો છો. ડિપાર્ટમેન્ટની વેબસાઈટ સંચાર સાથીમાં ચક્ષુ મોડલ ઉપર જઇ જે કોલ, નંબર, ટાઈમ, પોર્ટલ ઉપર નાખી શકો છો ત્યારબાદ પોર્ટલ તમારા મોબાઈલ નંબર અને નામનું કન્ફર્મેશન માગશે ત્યારબાદ એક ઓટીપી આવ્યા બાદ રીવ્યુ આવશે અને અંડરટેકિંગ પણ આવશે કે જે હું ઇન્ફર્મેશન આપું છું તે સાચી આપું છું અંડરટેકિંગ પર ક્લિક કરી ત્યારબાદ ઓટીપી નાખ્યા બાદ શંકાસ્પદ વ્યવહાર ની વિગત ડિપાર્ટમેન્ટને મળી જશે એવી જ રીતે એસએમએસ અને whatsapp મેસેજ હોય તો ઉપરની પદ્ધતિથી ડિપાર્ટમેન્ટ ને મળી જશે . ચેટ નો સ્ક્રીનશોટ પાડી પણ પોર્ટલ ઉપર મૂકી શકાશે. સ્ક્રીનશોટ નો મેસેજ એ.આઈ. દ્વારા કન્વર્ટ થઈ જશે અને અને એ માહિતીથી સંતોષ છે ત્યારબાદ ઓટીપી દ્વારા સબમિટ થઈ જાય છે આવી રીતે કોઈપણ શંકાસ્પદ વ્યવહાર 24 કલાકની અંદર ડિપાર્ટમેન્ટ ચકાસણી કરશે અને એ આવનાર કોડ પર ડિપાર્ટમેન્ટ એક્શન લેશે અથવા એ નંબર બંધ પણ કરી શકે છે, આવી રીતે સાયબર ફ્રોડથી લોકો ને બચાવી શકાય છે.