ભારતમાં મહિલા સમાનતા દિવસ નિમિત્તે જાહેર થયેલા આંકડા દેશ માટે ગૌરવની વાત છે. છેલ્લા 7 વર્ષમાં દેશમાં મહિલાઓનો રોજગાર દર લગભગ બમણો થયો છે, જે 2017-18 ના 22% થી વધીને 2023-24 માં 40.3% થયો છે. આ પરિવર્તન ગ્રામીણ અને શહેરી બંને વિસ્તારોમાં જોવા મળ્યું છે, જેમાં મહિલાઓ માત્ર નોકરીઓમાં જ નહીં, પરંતુ ઉદ્યોગસાહસિકતા અને સ્વરોજગારમાં પણ સક્રિયપણે ભાગ લઈ રહી છે. આ આંકડાઓ દર્શાવે છે કે ભારત હવે મહિલા વિકાસથી મહિલા-આગેવાની હેઠળના વિકાસ તરફ આગળ વધી રહ્યું છે.
શ્રમ મંત્રાલય દ્વારા જાહેર કરાયેલા તાજેતરના ડેટા મુજબ, ભારતમાં મહિલાઓનો રોજગાર દર 7 વર્ષમાં 22% થી વધીને 40.3% થયો છે, જ્યારે બેરોજગારી દર 5.6% થી ઘટીને 3.2% થયો છે. ગ્રામીણ વિસ્તારોમાં 96% અને શહેરી વિસ્તારોમાં 43% નો વધારો જોવા મળ્યો છે. 1.56 કરોડ મહિલાઓ ઔપચારિક ક્ષેત્રમાં જોડાઈ છે, અને સ્વરોજગારનો દર પણ 51.9% થી વધીને 67.4% થયો છે. સ્ટાર્ટઅપ ઇન્ડિયા, પીએમ મુદ્રા અને નમો ડ્રોન દીદી જેવી સરકારી યોજનાઓ મહિલા ઉદ્યોગસાહસિકોને પ્રોત્સાહન આપી રહી છે, જેના કારણે 1.92 કરોડથી વધુ મહિલા-આગેવાનીવાળા MSME નોંધાયા છે.
2017-18 થી 2023-24 ના સમયગાળામાં મહિલાઓનો રોજગાર દર બમણો થયો છે. આ સિદ્ધિ ગ્રામીણ અને શહેરી બંને વિસ્તારોમાં જોવા મળી છે. ગ્રામીણ ભારતમાં મહિલાઓનો રોજગાર દર 96% વધ્યો છે, જે દર્શાવે છે કે સરકારની યોજનાઓ અને આર્થિક ગતિવિધિઓ નાના ગામડાઓ સુધી પહોંચી રહી છે. આ જ સમયગાળામાં મહિલાઓમાં બેરોજગારી દર પણ 5.6% થી ઘટીને 3.2% થયો છે, જે મહિલાઓ માટે ઉપલબ્ધ રોજગારીની તકોમાં વધારો સૂચવે છે.
મહિલાઓની શૈક્ષણિક લાયકાતમાં સુધારો થવાથી તેમની રોજગારક્ષમતામાં પણ વધારો થયો છે. 2013 માં મહિલા સ્નાતકોની રોજગારક્ષમતા 42% હતી, જે હવે 47.53% પર પહોંચી છે. EPFO ના ડેટા મુજબ, છેલ્લા 7 વર્ષમાં 1.56 કરોડ મહિલાઓ સંગઠિત ક્ષેત્રના કાર્યબળમાં જોડાઈ છે, જે તેમની સક્રિય આર્થિક ભાગીદારીનો પુરાવો છે.
મહિલાઓ હવે નોકરીની શોધમાં જ નથી, પરંતુ તેઓ પોતે નોકરીદાતા બની રહી છે. PLFS ના આંકડા મુજબ, 2017-18 માં સ્વરોજગારનો દર 51.9% હતો જે 2023-24 માં 67.4% થયો છે. સ્ટાર્ટઅપ ઇન્ડિયા અંતર્ગત નોંધાયેલા 1.54 લાખ સ્ટાર્ટઅપ્સમાંથી 74,410 માં ઓછામાં ઓછી એક મહિલા ડિરેક્ટર છે. આ ઉપરાંત, પીએમ મુદ્રા યોજના હેઠળ 68% લોન મહિલાઓને આપવામાં આવી છે અને પીએમ સ્વાનિધિ યોજનાના 44% લાભાર્થીઓ મહિલાઓ છે.
મોદી સરકારના છેલ્લા દાયકાના કાર્યકાળમાં, મહિલાઓ માટેના બજેટમાં 429% નો વધારો થયો છે. નમો ડ્રોન દીદી અને દીનદયાળ અંત્યોદય યોજના જેવી પહેલોએ મહિલાઓને નવી તકો પૂરી પાડી છે. આ તમામ પ્રયાસો દર્શાવે છે કે ભારત હવે માત્ર મહિલા વિકાસ પર ધ્યાન કેન્દ્રિત નથી કરી રહ્યું, પરંતુ મહિલાઓ પોતે દેશના વિકાસની કરોડરજ્જુ બની રહી છે. 2047 સુધીમાં ‘વિકસિત ભારત’ નું લક્ષ્ય હાંસલ કરવા માટે મહિલાઓની 70% કાર્યબળની ભાગીદારી સુનિશ્ચિત કરવાનો લક્ષ્યાંક રાખવામાં આવ્યો છે, જે દેશની અડધી વસ્તીની શક્તિનો સંપૂર્ણ ઉપયોગ કરશે.