દેશભરમાં બનતી 112 દવાઓના સેમ્પલ ફેલ થયા છે. ત્યારે ફરી એકવાર દેશમાં સુરક્ષાના માપદંડો પર દવાઓના સેમ્પલ નિષ્ફળ નીવડ્યા છે. આ તમામ દવાઓ ગંભીર બીમારીઓના ઈલાજમાં વપરાતી હતી. જેમાં 112માંથી 49 દવાઓનું હિમાચલપ્રદેશમાં ઉત્પાદન થાય છે. CDSCOના અલર્ટ બાદ સ્ટેટ ડ્રગ ડિપાર્ટમેન્ટે કાર્યવાહી કરી છે અને ફાર્મા કંપનીઓને નોટિસ ફટકારીને જવાબ માંગ્યો છે.
મહત્વનું છે કે, દેશમાં બનતી સિરપ બાદ હવે દેશમાં ઉત્પાદિત દવાઓ વિવાદમાં આવી છે. કારણ કે સેન્ટ્રલ ડ્રગ્સ સ્ટાન્ડર્ડ કંટ્રોલ ઓર્ગેનાઇઝેશન દ્વારા એક એલર્ટ જાહેર કરાયું છે..જેમાં હિમાચલ પ્રદેશમાં ઉત્પાદિત 49 દવાઓ સહિત કુલ 112 દવાઓના સેમ્પલ સુરક્ષાના માપદંડો પર નિષ્ફળ રહી છે. ત્યારે રાજ્ય ડ્રગ્સ વિભાગે સંબંધિત ફાર્મા કંપનીઓને નોટિસ ફટકારીને જવાબ માગ્યો છે.
રિપોર્ટ મુજબ, સેન્ટ્રલ ડ્રગ લેબમાં 52 અને સ્ટેટ ડ્રગ ટેસ્ટિંગ લેબમાં 60 નમૂના નિષ્ફળ ગયા હતા. વધુમાં, છત્તીસગઢમાં એક દવા નકલી હોવાનું જાણવા મળ્યું હતું, જે બીજી કંપનીના નામે બનાવવામાં આવી હતી.
કેટલી દવાઓ નિષ્ફળ ગઈ, અને તે ક્યાંથી આવી?
સરકારી લેબ્સ દેશભરમાંથી નમૂનાઓ એકત્રિત કરે છે અને તેનું પરીક્ષણ કરે છે. આ રિપોર્ટ CDSCO વેબસાઇટ પર માસિક પ્રકાશિત થાય છે. તેમાં જણાવાયું છે કે દવાઓની ગુણવત્તા પૂર્ણ કરવામાં નિષ્ફળ જવાની અસર ફક્ત તે બેચ સુધી મર્યાદિત છે અને અન્ય દવાઓને અસર કરતી નથી.
NSQ શું છે?
NSQ નો અર્થ “નોટ ઓફ સ્ટાન્ડર્ડ ક્વોલિટી” થાય છે, જેનો અર્થ એવી દવા છે જે સરકાર દ્વારા નિર્ધારિત ધોરણોને પૂર્ણ કરતી નથી. તે સંપૂર્ણપણે નકલી હોવું જરૂરી નથી, પરંતુ તેના ઘટકો, અસરકારકતા અથવા સ્પષ્ટીકરણો ખોટા હોઈ શકે છે. ઉદાહરણ તરીકે:
- દવા તેની સમાપ્તિ તારીખ પહેલાં તેની અસરકારકતા ગુમાવે છે.
- સક્રિય ઘટકનું પ્રમાણ ઓછું છે.
- પેકેજિંગ પર છાપેલી ખોટી માહિતી.
- દવા સંગ્રહ અથવા પરિવહન દરમિયાન બગડે છે.
નકલી દવાઓનો કેસ શું છે?
સપ્ટેમ્બર 2025 માં, છત્તીસગઢમાં એક દવા નકલી હોવાનું જાણવા મળ્યું, જેનો અર્થ નકલી છે. તપાસમાં જાણવા મળ્યું કે તે એક અનધિકૃત ઉત્પાદક દ્વારા બીજી કંપનીના બ્રાન્ડ નામનો ઉપયોગ કરીને બનાવવામાં આવી હતી. તપાસ ચાલી રહી છે, અને સરકારે જણાવ્યું છે કે કાયદા અને નિયમો હેઠળ કડક કાર્યવાહી કરવામાં આવશે.
માસિક નિરીક્ષણો હાથ ધરવામાં આવે છે
CDSCO અને રાજ્ય નિયમનકારો હલકી ગુણવત્તાવાળી દવાઓ ઓળખવા અને દૂર કરવા માટે માસિક બજાર નિરીક્ષણ કરે છે. પરંતુ 100 થી વધુ NSQ દવાઓના વારંવારના અહેવાલો સૂચવે છે કે સિસ્ટમમાં કંઈક ખોટું છે. નિષ્ણાતો માને છે કે જ્યાં સુધી ઉત્પાદન અને વિતરણ શૃંખલા પર કડક દેખરેખ રાખવામાં નહીં આવે, ત્યાં સુધી આ પ્રથા ચાલુ રહેશે.
- હલકી ગુણવત્તાવાળી દવાઓ સામાન્ય લોકો પર શું અસર કરે છે?
- અસરકારકતાનો અભાવ અથવા સારવારની નિષ્ફળતા.
- ક્રોનિક બીમારીઓમાંથી સાજા થવાનો અભાવ.
- આડઅસરો અને નવા રોગોનું જોખમ.
- ડોક્ટર અને દર્દી વચ્ચે વિશ્વાસનો અભાવ.
- આરોગ્ય નિષ્ણાતો કહે છે કે નબળી ગુણવત્તાવાળી દવાઓ માત્ર દર્દી માટે જ નહીં પરંતુ સમગ્ર આરોગ્ય વ્યવસ્થા માટે ખતરો છે.
સરકાર શું કરી રહી છે?
સરકારે જણાવ્યું છે કે આ સમગ્ર પ્રક્રિયા નિયમિત ધોરણે થાય છે. માસિક અહેવાલો તૈયાર કરવામાં આવે છે, અને ભૂલ કરનાર કંપનીઓ સામે કાર્યવાહી કરવામાં આવે છે. વધુમાં, રાજ્ય ડ્રગ કંટ્રોલર્સ સાથે મળીને આવા કેસોનું નિરીક્ષણ કરવામાં આવે છે. CDSCO એ એ પણ સ્પષ્ટ કર્યું છે કે આ કાર્યવાહી ફક્ત એવા બેચ પર લાગુ પડે છે જે પરીક્ષણમાં નિષ્ફળ જાય છે; તે અન્ય ઉત્પાદનોને સીધી અસર કરતું નથી.
જનતાએ શું કરવું જોઈએ?
- હંમેશા રજિસ્ટર્ડ મેડિકલ સ્ટોર્સમાંથી દવાઓ ખરીદો.
- પેકેજ પર કંપનીનું નામ, ઉત્પાદન તારીખ અને બેચ નંબર તપાસવાનું ભૂલશો નહીં.
- ખૂબ સસ્તી દવાથી લલચાશો નહીં.
- જો તમને કોઈ અસામાન્ય અસરો દેખાય, તો તાત્કાલિક ડૉક્ટર અથવા દવા વિભાગને તેની જાણ કરો.
NSQ રિપોર્ટ શા માટે મહત્વપૂર્ણ છે?
માસિક NSQ રિપોર્ટ દેશમાં દવાઓની ગુણવત્તાને ટ્રેક કરવામાં મદદ કરે છે. તે સરકારને એવા ક્ષેત્રો ઓળખવામાં મદદ કરે છે જ્યાં સુધારાની જરૂર છે અને કઈ કંપનીઓ સામે પગલાં લેવા જોઈએ. આ અહેવાલ જાહેર કરવામાં આવે છે જેથી કોઈપણ નાગરિક જાણી શકે કે કઈ દવાઓ સલામત છે અને કઈ નથી.
નિષ્કર્ષ
ભારત વિશ્વના ટોચના ફાર્માસ્યુટિકલ ઉત્પાદકોમાંનો એક છે, પરંતુ જ્યારે ગુણવત્તાની વાત આવે છે, ત્યારે આવા અહેવાલો ઘણીવાર વિશ્વાસને હચમચાવી નાખે છે. દવા ઉત્પાદકોથી લઈને નિયમનકારો સુધી દરેક સ્તરે પારદર્શિતા અને કડક દેખરેખની જરૂર છે, જેથી “દવા” ખરેખર “જોખમ” નહીં, પરંતુ “સારવાર” બની જાય.
વારંવાર પૂછાતા પ્રશ્નો (FAQs)
1. NSQ દવાઓ શું છે?
જે દવાઓ સરકારી ધોરણોને પૂર્ણ કરતી નથી તેને NSQ કહેવામાં આવે છે.
2. શું NSQ દવાઓ નકલી છે?
ના, NSQ દવાઓ નકલી નથી, પરંતુ તેમની ગુણવત્તા નબળી છે.
3. નકલી દવા શું છે?
એક દવા જે બીજી કંપનીના નામ હેઠળ બનાવવામાં આવે છે અથવા સંપૂર્ણપણે નકલી છે.
4. NSQ રિપોર્ટ કોણ જારી કરે છે?
સેન્ટ્રલ ડ્રગ્સ સ્ટાન્ડર્ડ કંટ્રોલ ઓર્ગેનાઇઝેશન દર મહિને આ રિપોર્ટ જારી કરે છે.
5. આ રિપોર્ટ ક્યાં જોઈ શકાય છે?
માસિક અહેવાલ CDSCO ની સત્તાવાર વેબસાઇટ પર અપલોડ કરવામાં આવે છે.