પાલીવાલ બ્રાહ્મણોનું કુલધરા ગામ એક સમયે રાજસ્થાનનું ગૌરવ હતું, પરંતુ આજે તે દેશના સૌથી ભૂતિયા સ્થળોમાંનું એક છે. લગભગ 200 વર્ષ પહેલાં કુલધારા ગામમાં મોટી સંખ્યામાં પાલીવાલ બ્રાહ્મણો રહેતા હતા. 1825માં અચાનક બધાએ આ ગામ ખાલી કરી દીધું હતું. આવા દેશમાં 3 ગામો છે જે રાતોરાત ખાલી થી ગયા છે.ઘરો છે પણ ઘરમાં ઘરના સભ્યો નથી… રસ્તાઓ છે, પણ રાહદારીઓ નથી… શહેરો છે, પણ સર્વત્ર નિર્જનતા છે… તમે જે શહેર, ગામ કે નગરમાં રહો છો તે એક દિવસમાં નાશ પામશે તો શું થશે?
તેના વિશે વિચારવું પણ અશક્ય લાગે છે. એક જ દિવસમાં સેંકડો, હજારો કે લાખોની વસ્તી કેવી રીતે ગાયબ થઈ શકે? સુસ્થાપિત શહેર એક જ દિવસમાં વેરાન કેવી રીતે થઈ શકે? તે અસંભવ લાગે છે, પરંતુ આજે અમે તમને એક નહીં પરંતુ ત્રણ શહેરો વિશે જણાવીશું જે એક જ રાતમાં નિર્જન થઈ ગયા. આવું કેમ થયું અને આજે આ શહેરોની શું હાલત છે? ચાલો સમજીએ…
એક સમયે આ શહેરની વસ્તી હજારોમાં હતી અને અહીં રહેતા દરેક વ્યક્તિની આવક લાખોમાં હતી. તેથી જ આ જગ્યાનું નામ ‘લખપત’ પડ્યું. આ શહેર વ્યાપારી દૃષ્ટિકોણથી મહત્વનું હતું કારણ કે તે ગુજરાત અને સિંધને જોડતું હતું. આ શહેર જમાદાર ફતેહ મોહમ્મદ દ્વારા 1801 ઈ.સ. તે સમયે તે ગુજરાતની સૌથી મોટી અને સમૃદ્ધ વસાહતોમાંનું એક હતું. કિલ્લાની દિવાલોની અંદર 15,000 થી વધુ લોકો રહેતા હતા, પરંતુ પછી એક દિવસ બધું બદલાઈ ગયું.
કિલ્લાની દીવાલ, કિલ્લામાં બનેલાં મકાનો અને ઘરમાં રાખેલી વસ્તુઓ… બધું જ તે સમયે જેવું હતું એવું છે, પણ નથી તો અહીં રહેતા લોકો… 1819માં આવેલા ધરતીકંપે શહેરને હંમેશ માટે બદલી નાખ્યું. સિંધુ નદીનો પ્રવાહ શહેરથી દૂર ગયો અને જ્યાં એક સમયે લાલ ચોખાની ખેતી થતી હતી ત્યાં લોકો પાણીના એક ટીંપા માટે પણ તડપવા લાગ્યા અને આખરે શહેરના લોકોએ સ્થળાંતર કરવાનું નક્કી કર્યું અને કરોડપતિઓનું આ શહેર કાયમ માટે વિરાન બની ગયું. 1869માં સુએઝ કૅનાલ ખૂલી થતા ગુજરાતના બંદરોની માઠી બેઠી. સિંધના કરાંચી બંદરના ઉદય સાથે માંડવી અને લખપત બંદરોનો વેપાર ખૂબ ઘટી ગયો હતો.
1819માં કચ્છમાં ભૂકંપને કારણે કોરી ખાડી છીછરી બની ગઈ. તેથી સુરત, કચ્છ અને સૌરાષ્ટ્રના લોકો મુંબઈ અને કરાંચી તરફ આકર્ષાયા. આથી (હાલના) ગુજરાતના વેપાર અને વહાણવટાને ધક્કો લાગ્યો હતો. ‘લખ’પત નામ સાથે તેની જાહોજલાલી અને બે માન્યતાઓ પણ જોડાયેલી છે. “લાખોની ઉપજ કરનાર એટલે લખપત. આ સિવાય અહીં રાવ લખપત થઈ ગયા, આમ બંને બાબતોની કહાણી લખપત સાથે જોડાયેલી છે. અહીં દરરોજ લાખોની આવક થતી એટલે બંને કારણસર લખપત નામ મળ્યા. “લખપત તાલુકો ભારત દેશના પશ્ચિમ ભાગમાં આવેલા ગુજરાત રાજ્યના કચ્છ જિલ્લામાં આવેલો એક તાલુકો છે. જેનું મુખ્ય મથક દયાપર છે.
પાલીવાલ બ્રાહ્મણોનું આ ગામ એક સમયે રાજસ્થાનનું ગૌરવ હતું, પરંતુ આજે તે દેશના સૌથી ભૂતિયા સ્થળોમાંનું એક છે. લગભગ 200 વર્ષ પહેલા કુલધારા ગામમાં મોટી સંખ્યામાં પાલીવાલ બ્રાહ્મણો રહેતા હતા. 1825 માં અચાનક બધાએ આ ગામ ખાલી કર્યું. એવું માનવામાં આવે છે કે ગામ ખાલી કરતી વખતે લોકોએ શ્રાપ આપ્યો હતો કે જે પણ આ ગામમાં વસવાટ કરવાનો પ્રયાસ કરશે તે સંપૂર્ણપણે બરબાદ થઈ જશે. તે ઘટના બાદ આ ગામ હજુ સુધી નિર્જન જ છે. એવું કહેવાય છે કે આ ગામ આધ્યાત્મિક શક્તિઓના નિયંત્રણમાં છે.
1825 માં રાજસ્થાનના જેસલમેર જિલ્લામાં આવેલા ગામને અચાનક બધાએ ખાલી કરી દીધું.પર્યટન સ્થળમાં પરિવર્તિત થયેલા કુલધરા ગામની મુલાકાત લેનારા લોકોના મતે અહીં રહેતા પાલીવાલ બ્રાહ્મણોનો અવાજ હજુ પણ સંભળાય છે. ત્યાં તેમને હંમેશા એવું લાગે છે કે કોઈ ફરતું હોય છે, બજારમાં ધમાલનો અવાજ આવે છે, સ્ત્રીઓ વાતો કરે છે અને તેમની બંગડીઓ અને પાયલનો અવાજ હંમેશા સંભળાય છે. પ્રશાસને આ ગામની સીમા પર એક ગેટ બનાવ્યો છે, જેના દ્વારા દિવસ દરમિયાન પ્રવાસીઓ ફરવા આવતા રહે છે, પરંતુ રાત્રે કોઈ આ દરવાજો ઓળંગવાની હિંમત કરતું નથી.
ચર્ચ, રેલ્વે સ્ટેશન અને પોસ્ટઓફિસ… ગમે તે શહેરમાં ગમે તે હોય, પણ બધું સાવ નિર્જન છે. આ સ્થળ છે તમિલનાડુના રામેશ્વરમનું ધનુષકોડી ગામ, જે ભારત અને શ્રીલંકા વચ્ચેની એકમાત્ર જમીન સરહદ પર છે. રેતીના ટેકરા પર માત્ર 50 યાર્ડમાં પથરાયેલું આ ગામ દુનિયાની સૌથી નાની જગ્યાઓમાંથી એક છે. 1964ના ચક્રવાત પહેલાં ધનુષકોડી એક પ્રવાસન સ્થળ હતું. સીલોન (હવે શ્રીલંકામાં) અને ધનુષકોડી વચ્ચે મુસાફરો અને માલસામાનને સમુદ્રમાં લઈ જવા માટે ઘણી સાપ્તાહિક ફેરી સેવાઓ પણ હતી. આ સિવાય સુનામીના કારણે ઘણી હોટલો, કપડાની દુકાનો અને ધર્મશાળાઓ પણ નષ્ટ થઈ ગઈ હતી.
કહેવાય છે કે ધનુષકોડી તે જગ્યા છે જ્યાંથી સમુદ્ર ઉપર રામ સેતુનું નિર્માણ શરૂ થયું હતું. એવું કહેવાય છે કે આ જ સ્થાન પર ભગવાન શ્રી રામે હનુમાનજીને એક પુલ બનાવવાનો આદેશ આપ્યો હતો જેના દ્વારા વાનર સેના લંકામાં પ્રવેશ કરી શકે. કહેવાય છે કે વિભીષણની વિનંતી પર ભગવાન રામે પોતાના ધનુષ્યના એક છેડાથી પુલ તોડી નાખ્યો હતો. આ કારણથી તેનું નામ ધનુષકોટી પડ્યું. તમિલમાં કોટીનો અર્થ માથું છે, તેથી તેનું નામ ધનુષકોડી રાખવામાં આવ્યું છે.