વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી ગુરુવારે ગુજરાતની મુલાકાતે આવી રહ્યા છે. આ દરમિયાન પીએમ મોદી કાકરાપારમાં બનેલા એટોમિક એનર્જી કોર્પોરેશન ઓફ ઈન્ડિયાના બે યુનિટનું ઉદ્ઘાટન કરવા જઈ રહ્યા છે. સુરત જિલ્લાના માંડવી તાલુકા સ્થિત કાકરાપાર એટોમિક પાવર સ્ટેશન ખાતે 700-700 મેગાવોટના બે સ્વદેશી નિર્મિત પાવર પ્લાન્ટ દેશને સમર્પિત કરવામાં આવશે.
યુનિટ 3 અને 4 સાથે, કાકરાપારા એટોમિક પાવર સ્ટેશનની ક્ષમતા 1800 મેગાવોટ હશે. પ્રેશરાઇઝ્ડ હેવી વોટર રિએક્ટર (PHWR) સિસ્ટમના બે એકમો ભારતની આત્મનિર્ભરતાનું પ્રતીક છે.
યુનિટ-3 – કાકરાપાર એટોમિક પાવર પ્રોજેક્ટ (KAPP-3, 700 MW) – 30 ઓગસ્ટ 2023 થી ચાલુ છે. આ એકમ અમલીકરણના વિવિધ તબક્કામાંથી પસાર થતા 16 સ્વદેશી 700 MW PHWRની શ્રેણીમાં પ્રથમ છે. તેનું ટ્વીન યુનિટ KAPP-4 ટૂંક સમયમાં ગ્રીડ સાથે જોડાશે અને વીજળી ઉત્પન્ન કરવાનું શરૂ કરશે.
અદ્યતન સલામતી સુવિધાઓ સાથેનું આ પ્રથમ પ્રેશરાઇઝ્ડ હેવી વોટર રિએક્ટર (PHWR) યુનિટ જે વિશ્વમાં શ્રેષ્ઠ માનવામાં આવે છે. તેને ભારતીય વૈજ્ઞાનિકો અને એન્જિનિયરો દ્વારા ડિઝાઇન કરવામાં આવ્યું છે. ભારતીય ઇજનેરો અને વૈજ્ઞાનિકો દ્વારા બનાવવામાં આવેલ રિએક્ટરની ડિઝાઇન, બાંધકામ અને સંચાલન તેમજ ભારતીય ઉદ્યોગોમાંથી સંસાધનોનો પુરવઠો અને અમલીકરણ એ ‘આત્મનિર્ભર ભારત’ના વિઝનને સાકાર કરવા માટેનું મુખ્ય ઉદાહરણ છે.
NPCIL હાલમાં 7480 મેગાવોટની કુલ ક્ષમતા સાથે 23 રિએક્ટર ચલાવે છે. વધુમાં સ્વદેશી 700 મેગાવોટ PHWR ટેકનોલોજીના 15 રિએક્ટર અમલીકરણના વિવિધ તબક્કામાં છે.
કુડનકુલમમાં 1000 મેગાવોટ ક્ષમતાના ચાર લાઇટ વોટર રિએક્ટર (LWR) પણ રશિયન સહયોગથી નિર્માણાધીન છે, જે વર્ષ 2031-32 સુધીમાં ધીમે ધીમે પૂર્ણ થવાની અપેક્ષા છે. આ રિએક્ટર વર્તમાન સ્થાપિત પરમાણુ ઉર્જા ક્ષમતાને 7480 મેગાવોટથી વધારીને 22480 મેગાવોટ કરશે.
ન્યુક્લિયર પાવર પ્લાન્ટ્સે અત્યાર સુધીમાં લગભગ 870 બિલિયન યુનિટ સ્વચ્છ વીજળીનું ઉત્પાદન કર્યું છે, જે દેશમાં લગભગ 748 મિલિયન ટન કાર્બન ડાયોક્સાઈડ જેટલું ઉત્સર્જન ઘટાડે છે. 2070 સુધીમાં નેટ ઝીરોનું લક્ષ્ય હાંસલ કરવામાં પરમાણુ ઉર્જા મહત્વની ભૂમિકા ભજવશે.
KAPP-3 અને 4 પૂર્ણ થવા પર દર વર્ષે અંદાજે 10.4 બિલિયન યુનિટ સ્વચ્છ ઊર્જા ઉત્પન્ન કરશે (85 ટકાના PLF પર). 2021માં ગ્લાસગોમાં યોજાયેલી COP26માં, ભારતે મહત્વાકાંક્ષી પાંચ ભાગની “પંચામૃત” પ્રતિજ્ઞા માટે પ્રતિબદ્ધતા વ્યક્ત કરી હતી. આમાં 500 GW નોન-ફોસિલ પાવર ક્ષમતા સુધી પહોંચવું, નવીનીકરણીય ઉર્જામાંથી તમામ ઊર્જા જરૂરિયાતોમાંથી અડધી પેદા કરવી, 2030 સુધીમાં ઉત્સર્જનમાં 1 બિલિયન ટનનો ઘટાડો કરવાનો સમાવેશ થાય છે.એકંદરે ભારતનું લક્ષ્ય જીડીપીની ઉત્સર્જનની તીવ્રતા 45 ટકા ઘટાડવાનું છે. આખરે ભારત 2070 સુધીમાં શૂન્ય ઉત્સર્જન માટે પ્રતિબદ્ધ છે.