અમેરિકાના પ્રમુખપદે ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ ચૂંટાઈ આવતાં આગામી સમયમાં વૈશ્વિક અર્થતંત્ર અને બિઝનેસ વાતાવરણ માટે તકો વધવા કરતાં તેની સામે નવા પડકારો સર્જાવાની ભીતિ છે. ટ્રમ્પનો ચીન સામેનો ‘પ્રેમ’ જગજાહેર છે અને આ વધુ પડતો પ્રેમ વિશ્વના અન્ય દેશોને પણ નડી શકે છે. અમેરિકાનું ચીનની વિરૂદ્ધનું પગલું ભારત જેવા દેશ માટે લાભદાયક બની શકે તો ટ્રમ્પના ચૂંટણીઢંઢેરાને જોતાં નુકસાનકારક પણ પુરવાર થઈ શકે છે.
એટલે આપણે ટ્રમ્પના આવવાથી બહુ હરખાવાને બદલે થોભો અને રાહ જુઓનું વલણ અપનાવવું વધુ શાણપણભર્યું રહેશે. ટ્રમ્પની પોલિસીથી અભ્યાસુઓ ભવિષ્યમાં મોંઘવારી વધવાની સાથે વૈશ્વિક વૃદ્ધિ ધીમી થવાની ભીતિ વ્યકત કરી રહ્યા છે. ભારત માટે એક તરફ નવા ટેરિફ વધવાનો ડર ઊભો છે તો બીજી તરફ યુદ્ધનું વાતાવરણ ખાસ કરીને યુક્રેન અને રશિયા વચ્ચે સમાધાન સર્જાવાની આશા છે. આની અસર ક્રૂડના ભાવ થાય અને જો તે 70-80 ડોલરની રેન્જમાં રહેશે તો આપણા માટે પોઝિટિવ કારણ બનશે. આવી સ્થિતિમાં ભારત માટે બહુ હરખાવા જેવું નહીં હોય.
વિશ્વની સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થાના નેતૃત્વમાં પરિવર્તન થતાં બજારની અસ્થિરતાની સંભાવના વધૂ હોવાનું સ્વીકારવું પડશે એમ રિઝર્વ બેન્કના ડેપ્યુટી ગવર્નર ટી. રવિ શંકરે કહ્યું છે. તેઓનું કહેવું છે કે મોટા ભાગનાં બજારોમાં ટૂંકા ગાળાની અસ્થિરતા રહેશે, કારણ કે આપણે વિશ્વનાં સૌથી મોટાં બજારોમાં સરકારમાં ફેરફાર જોઈ રહ્યા છીએ. ડોલર ઇન્ડેક્સની મુવમેન્ટ, અમેરિકાના શેરબજાર અને ત્યાંની ફેડરલ રિઝર્વ બેન્કની પોલિસી તથા યુએસ વ્યાજદર, વૈશ્વિક ટેરિફમાં થનારા બદલાવ અને યુએસ દેવામાં થનારી વૃદ્ધિ પર વૈશ્વિક આર્થિક ગ્રોથનો આધાર રહેશે.
સૌથી શક્તિશાળી દેશ તથા સૌથી મોટા અર્થતંત્રમાં થનારા બદલાવની અસર ભારતના બાહ્ય કામકાજ પર થશે અને તેથી આપણે આગામી વર્ષે થનારા બદલાવ માટે તૈયારી રાખવી પડશે. તેમણે કહ્યું કે ભારત વિનિમય દરમાં કોઈપણ અતિશય વધઘટને નિયંત્રિત કરવા માટે તૈયાર છે. વૈશ્વિક બોન્ડ સૂચકાંકોમાં ભારતના સમાવેશને પગલે ભારતમાં મૂડીનો અપેક્ષિત પ્રવાહ ઘટાડવામાં મુખ્ય પરિબળ તરીકે તે ઊભરી શકે છે. ભવિષ્યમાં વ્યાજદરની અસ્થિરતાને પણ મેનેજ કરવા સક્ષમ બનવું પડશે.
ટ્રમ્પ માટે પોલિસી-વાયદાઓ અમલી કરવાનું 2016 કરતાં આ વખતે વધુ સરળ બન્યું છે, કેમકે રિપબ્લિકન્સે યુએસ સેનેટમાં પણ બહુમતી મેળવી છે (નીતિ દરખાસ્તો માટેનો મુખ્ય ફાયદો). આનો અર્થ એ થાય છે કે ટેક્સ કાપ, ટેરિફ વસૂલવા, હેલ્થકેર રિફોર્મ્સ અને એનર્જી પોલિસી માટેની ટ્રમ્પની યોજનાઓ અમલમાં આવવાની વધુ સંભાવના ધરાવે છે. યુએસ પ્રમુખપદની ચૂંટણીનાં પરિણામો સૂચવે છે કે ટ્રમ્પ અને રિપબ્લિકન પાર્ટી યુએસ સરકારની ત્રણેય શાખાઓ પર નિયંત્રણ મેળવશે.
ટ્રમ્પે ચૂંટણીમાં જે વાયદા કર્યા, તેમાં મુખ્યત્વે (1) સ્થાનિક ઉત્પાદન માટે કોર્પોરેટ ટેક્સ ઓછો કરવાનું, જે અમેરિકામાં વ્યવસાયો માટે હકારાત્મક બનશે તેમજ મૂડીરોકાણ અને નોકરીઓમાં વૃદ્ધિનું કારણ બને. જો કે તેનાથી અમેરિકાની રાજકોષીય ખાધમાં વધારો થઈ શકે છે અને વ્યાજદરમાં ઘટાડાના ટ્રેન્ડ પર બ્રેક મારી શકે; (2) ચીન અને બાકીના વિશ્વ પર ઊંચા ટેરિફ લાદવા. આ પગલું વૈશ્વિક ફુગાવાને ફરીથી ભડકાવી શકે છે. આનાથી વેપાર ભાગીદારો તરફથી પ્રતિશોધાત્મક ટેરિફ પણ થઈ શકે છે, જે વૈશ્વિક વૃદ્ધિમાં મંદી તરફ દોરી જાય છે; (3) ભૌગોલિક રાજકીય સંઘર્ષોમાં યુ.એસ.ની નીચી સંડોવણી અને ઓઇલ અને ગેસ માટે ટ્રમ્પના દબાણથી ક્રૂડ ઓઈલના ભાવમાં ઘટાડો થઈ શકે છે; (4) નીચા દરો રાખવા.
જો કે સરકારની પોલિસીથી ફુગાવો વધવાના સંકેત મળશે તો ફેડરલની નીતિઓ તેમાં વધુ ઘટાડાની સંભાવનાને અટકાવે અને ફેડરલ રિઝર્વ સાથે સંઘર્ષ જોવા મળે. આ વાયદાઓ જો ભવિષ્યમાં સૂચિત નીતિઓ બને તો તેની વૈશ્વિક સ્તરે કેવી અવળી અસર થઈ શકે તે પણ જાણવું જોઇએ. સૌથી પહેલાં ટેરિફમાં ફેરફારનો મુદ્દો વૈશ્વિક સ્તરે ચર્ચામાં રહેશે. ટ્રમ્પના પ્રથમ શાસનકાળમાં ચીન પર લાદવામાં આવેલા 750 અબજ ડોલરના ટેરિફ વૃદ્ધિની અસર હજી સુધી ચીનનું અર્થતંત્ર ભોગવી રહ્યું છે.
કોરોનાની મહામારીના લગભગ પોણા પાંચ વર્ષ પછી પણ ચીનનું અર્થતંત્ર મંદીમાંથી બહાર આવવાની કોશિશ કરી રહ્યું છે અને દર છ મહિને રાહતના અબજો ડોલરના પેકેજ જાહેર કરી રહ્યું છે. હવે ટેરિફનું ભારણ વિશ્વના બીજા દેશો પર લાદવાનું પણ વિચારાઈ રહ્યું છે, જેમાં ભારત પણ આવી જાય છે. જો 10-20 ટકાનો ટેરિફ રેટ વધે તો વર્તમાન નિકાસ કામકાજ પર તેની સીધી અવળી અસર થશે અને આપણી પ્રોડ્ક્ટ મોંઘી બનશે.
ભારતનું અમેરિકા સૌથી મોટું નિકાસ પાર્ટનર રહ્યું છે. ભારત માટે બીજું નકારાત્મક પગલું ગેરકાયદે ઇમિગ્રન્ટ્સનું સામૂહિક દેશનિકાલનું બની શકે. ટ્રમ્પની નીતિઓ ઊંચા વ્યાજ દરો, મજબૂત યુએસ ડોલર અને વૈશ્વિક વૃદ્ધિમાં મંદી તરફ દોરી શકે છે. વૈશ્વિક મંદીના વાતાવરણમાં જો ક્રૂડના ભાવ નીચે આવશે તો પણ તેનો લાભ ઘરઆંગણે પૂરતો જ સિમીત થશે.
ભારતમાં વિવિધ ક્ષેત્રો માટે શું સ્થિતિ સર્જાશે?
NBFCs અને બેન્કો: ભારતમાં વ્યાજદરો ઝડપથી નીચે આવવાની શક્યતા નથી, NBFCsની કામગીરી બૅન્કો કરતાં સારી કામગીરીની અપેક્ષા કદાચ રાખી શકાશે નહીં. ઝડપથી વ્યાજદરમાં ઘટાડાની ઓછી સંભાવનાને કારણે બેન્કો તેમના માર્જિન જાળવી શકશે.
વીમો: આરબીઆઈ દ્વારા નજીકના ગાળાના વ્યાજદરમાં ઘટાડો થવાની સંભાવના નહીં હોવાથી વીમા માટેના માર્જિન પર નકારાત્મક થવાની શક્યતા નથી.
આઇટી સેવાઓ: ટ્રમ્પે તેમના અગાઉના કાર્યકાળમાં, H-1B વિઝા પ્રોગ્રામને અંકુશમાં લેવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો. તેમની નીતિઓને લીધે H-1B અસ્વીકાર દરમાં વધારો થયો, H-1B/L-1 વિઝા પ્રોસેસિંગ ચાર્જમાં વધારો થયો અને H-1B સંસાધનો મોંઘાં બન્યાં. ભારત આઇટી સર્વિસિસના ખેલાડીઓ હવે આવી ઇમિગ્રેશન-વિરોધી નીતિઓથી વધુ અસુરક્ષિત છે, કારણ કે અનેક કંપનીઓએ છેલ્લાં કેટલાક વર્ષમાં અમેરિકામાં સ્થાનિક ભરતીમાં વધારો કર્યો છે. તેમના મોટાભાગના યુએસ કર્મચારીઓ હવે વિઝા (સ્થાનિક/ગ્રીનકાર્ડ ધારકો) પર નિર્ભર નથી.
ફાર્મા: સ્થાનિક મેન્યુફેક્ચરિંગનો પ્રચાર ટ્રમ્પના એજન્ડા પર છે અને દવાઓની કિંમત ઓછી કરવાનો પણ એક મુદ્દો છે. ચીન પર નિર્ભરતા ઘટી શકે છે. જ્યારે કેટલાક ઇનોવેશન-સંબંધિત પ્રોજેક્ટ ભારત અથવા દક્ષિણ કોરિયા જેવા અન્ય દેશોમાં શિફ્ટ થઈ શકે છે. ભારતીય સીડીએમઓ નીચા આધાર પર લાભ મેળવવા માટે ઊભા છે. ટ્રમ્પ એફોર્ડેબિલિટી કેર એક્ટને રદ કરે તેવી શક્યતા નથી. હાલમાં, ફાર્માસ્યુટિકલ સેક્ટર ચાઇના + 1 ખેલાડીઓ માટે આ તટસ્થ છે: ટ્રમ્પની જીત અને ચીનની આયાત પર ટેરિફમાં વધારો થવાનો અર્થ એ થશે કે ચાઇના+1 ડિ-રિસ્કિંગને વેગ આપી શકે છે.
ટેક્સટાઇલ: ટ્રમ્પની નવી પોલિસી હેઠળ મજબૂત અમેરિકાનું અર્થતંત્ર રિટેલ સેન્ટિમેન્ટ અને ભારતમાંથી વસ્ત્રોની સંભવિત આયાતને સુધારી શકે છે.
કોમોડિટીઝ: ટ્રમ્પના પાછલા કાર્યકાળમાં કોમોડિટીઝમાં ટેરિફમાં વૃદ્ધિ જોવા મળી હતી, જે અસરકારક રીતે કાર્યક્ષમ પ્રાઇસ ડિસ્કવરીને અવરોધે છે. કોમોડિટીઝમાં પ્રાદેશિકવાદ અને ઇન્ફ્રાસ્ટ્રક્ચર ડેવલોપમેન્ટ પર ભાર આપવામાં આવશે તો ટ્રમ્પ શાસન હેઠળ મેટલના ભાવ વધી શકે છે.
ક્રૂડઃ ટ્રમ્પે યુદ્ધને અટકાવવા પર ભાર મૂક્યો છે. તેઓ જાન્યુઆરીમાં સત્તા પર આવ્યા પછી આ દિશામાં કેટલી ઝડપે પગલાં લે છે તેના પર ક્રૂડની ચાલનો આધાર રહેશે. વધુમાં વૈશ્વિક મંદીના ભણકારાની સાથે ઓપેક દેશોની ઉત્પાદન નીતિ પણ જોવાની રહેશે.