આ મહિને દક્ષિણ આફ્રિકામાં યોજાનારી G20 બેઠકમાં હાજરી આપશે નહીં : અમેરિકાના વિદેશ મંત્રી માર્કો રુબિયો
અમેરિકા
અમેરિકાના વિદેશ મંત્રી માર્કો રુબિયોએ કહ્યું છે કે તેઓ આ મહિને દક્ષિણ આફ્રિકામાં યોજાનારી G20 બેઠકમાં હાજરી આપશે નહીં. તેમણે આનું કારણ કથિત ‘અમેરિકન વિરોધી વલણને કારણે આપ્યું છે. અમેરિકાએ આગામી G20 વિદેશ મંત્રીઓની બેઠકથી પોતાને દૂર રાખ્યા છે. આનું કારણ અમેરિકા અને દક્ષિણ આફ્રિકા વચ્ચેનો તણાવ છે. અમેરિકાએ દક્ષિણ આફ્રિકાના નવા જમીન સંપાદન કાયદા અને કથિત ‘અમેરિકન વિરોધી’ વલણને કારણે G20 બેઠકમાં હાજરી ન આપવાનું કારણ આપ્યું છે. અમેરિકાના વિદેશ મંત્રી માર્કો રુબિયોએ બુધવારે મોડી રાત્રે સોશિયલ મીડિયા પર જાહેરાત કરી હતી કે તેઓ 20-21 ફેબ્રુઆરીએ જોહાનિસબર્ગમાં યોજાનારી બેઠકમાં હાજરી આપશે નહીં. પોતાની પોસ્ટમાં, રુબિયોએ દક્ષિણ આફ્રિકા પર “ઘણા ખોટા કાર્યો કરવાનો આરોપ લગાવ્યો છે, જેમાં ખાનગી મિલકત હસ્તગત કરવી” અને વિવિધતા, સમાનતા અને સમાવેશ (DEI) નીતિઓ અને આબોહવા-કેન્દ્રિત એજન્ડાને પ્રોત્સાહન આપવા માટે G20 પ્લેટફોર્મનો ઉપયોગ કરવાનો સમાવેશ થાય છે. આ અમેરિકા અને દક્ષિણ આફ્રિકા વચ્ચે રાજદ્વારી વિખવાદ દર્શાવે છે, કારણ કે દક્ષિણ આફ્રિકા હાલમાં આ નિર્ણયને કારણે રુબિયો રશિયન વિદેશ પ્રધાન સેરગેઈ લવરોવ સહિત તેમના ઘણા વૈશ્વિક સમકક્ષોને મળવાનું પણ ચૂકી જશે.
અમેરિકા-દક્ષિણ આફ્રિકા વિવાદ આ વિવાદના કેન્દ્રમાં દક્ષિણ આફ્રિકાનો નવો જમીન સંપાદન કાયદો 13, 2024 છે, જે જાહેર હિતમાં ગણાતી જમીનને વળતર વિના સંપાદિત કરવાની મંજૂરી આપે છે. આ કાયદો ગયા મહિને પસાર થયો હતો અને તેનો હેતુ રંગભેદ દરમિયાન સર્જાયેલી અસમાનતાઓને દૂર કરવાનો છે. દક્ષિણ આફ્રિકાની સરકાર કહે છે કે આ સંપાદન કાનૂની ચૂંટણીઓ 2025 પ્રક્રિયાઓનું પાલન કરશે અને મનસ્વી રીતે લાગુ કરવામાં આવશે નહીં, પરંતુ આ કાયદાને યુએસમાં રૂઢિચુસ્ત વર્તુળો, ખાસ કરીને ભૂતપૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ તરફથી આકરી ટીકાનો સામનો કરવો પડ્યો છે. ગયા નવેમ્બરમાં ફરીથી ચૂંટાયેલા ટ્રમ્પે ગયા સપ્તાહના અંતે આકરો પ્રતિભાવ આપ્યો હતો. તેમણે કહ્યું હતું કે દક્ષિણ આફ્રિકા “જમીન કબજે કરી રહ્યું છે” અને “ચોક્કસ વર્ગના લોકો સાથે ખૂબ જ ખરાબ વર્તન કરી રહ્યું છે”. તેમણે એવી પણ ધમકી આપી હતી કે જ્યાં સુધી આ મામલાની તપાસ ન થાય ત્યાં સુધી અમેરિકા દક્ષિણ આફ્રિકાને આપવામાં આવતી તમામ નાણાકીય સહાય બંધ કરશે. આ વિરોધ દક્ષિણ આફ્રિકામાં જન્મેલા અબજોપતિ એલોન મસ્ક દ્વારા પણ ઉશ્કેરવામાં આવ્યો હતો, જે ટ્રમ્પના નજીકના માનવામાં આવે છે.
મસ્કે પ્રિટોરિયા સરકાર પર “ખુલ્લામાં જાતિવાદી મિલકત કાયદા” લાગુ કરવાનો આરોપ મૂક્યો અને કાયદાનો વિરોધ કરવા માટે તેમના સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ X પર ગયા. દક્ષિણ આફ્રિકા આ આરોપોને નકારી કાઢે છે. દક્ષિણ આફ્રિકાના નેતાઓએ ટીકાને સખત રીતે નકારી કાઢી છે, અને કહ્યું છે કે કાયદો બંધારણીય છે અને લાંબા સમયથી વિલંબિત જમીન સુધારણા તરફ એક મહત્વપૂર્ણ પગલું છે. રાષ્ટ્રપતિ સિરિલ રામાફોસાએ ગુરુવારે રાષ્ટ્રીય સંબોધનમાં જણાવ્યું હતું કે તેમની સરકાર કોઈપણ જૂથને અન્યાયી રીતે નિશાન બનાવી રહી નથી. તેમણે કહ્યું, “આપણે રાષ્ટ્રવાદ, સંરક્ષણવાદ અને સંકુચિત માનસિકતાના રાજકારણનો વધતો પ્રભાવ જોઈ રહ્યા છીએ. દક્ષિણ આફ્રિકા, એક વિકાસશીલ અર્થતંત્ર તરીકે, આ પડકારો છતાં અડગ રહેશે. આપણે એક મજબૂત રાષ્ટ્ર છીએ અને કોઈના દબાણ સામે ઝુકીશું નહીં.” દક્ષિણ આફ્રિકાના વિદેશ પ્રધાન રોનાલ્ડ લામોલાએ પણ અમેરિકાના આરોપોને નકારી કાઢ્યા હતા અને કહ્યું હતું કે તેમનો દેશ અમેરિકા સાથે રચનાત્મક વાતચીત માટે પ્રતિબદ્ધ છે. તેમણે એ પણ સ્પષ્ટ કર્યું હતું કે આ કાયદો મનસ્વી જપ્તીની મંજૂરી આપતો નથી અને મિલકત માલિકો માટે યોગ્ય રક્ષણની જોગવાઈઓ મૂકવામાં આવી છે. દક્ષિણ આફ્રિકાની સરકાર કહે છે કે આ કાયદો દેશના બંધારણ સાથે સુસંગત છે, જે જાહેર હિતમાં જમીન સુધારણાને મંજૂરી આપે છે. નિષ્ણાતોના મતે, આ કાયદો મોટાભાગના કિસ્સાઓમાં વળતરની જોગવાઈ કરે છે, જ્યારે કોઈ વળતર ફક્ત એવા કિસ્સાઓમાં આપવામાં આવશે નહીં જ્યાં જમીન લાંબા સમયથી કબજે કરવામાં આવી નથી, બિનઉપયોગી છે, અથવા ગેરકાયદેસર રીતે હસ્તગત કરવામાં આવી છે.
તાજેતરના સમયમાં દક્ષિણ આફ્રિકામાં વિદેશીઓ સામે હિંસા વધી છે. G20 બેઠકનો બહિષ્કાર કરવાનો અમેરિકાનો નિર્ણય આ નિર્ણય વોશિંગ્ટન અને પ્રિટોરિયા વચ્ચેના રાજદ્વારી સંબંધોમાં એક વળાંક સાબિત થઈ શકે છે. જોકે અમેરિકા આફ્રિકામાં દક્ષિણ આફ્રિકાનું મુખ્ય આર્થિક ભાગીદાર રહ્યું છે, પરંતુ યુક્રેન યુદ્ધ પર દક્ષિણ આફ્રિકાની તટસ્થ નીતિ અને ચીન સાથે વધતા સંબંધો સહિત અનેક મુદ્દાઓ પર બંને દેશો વચ્ચે મતભેદો વધ્યા છે. રુબિયોનો નિર્ણય જમીન સુધારણા, આર્થિક ન્યાય અને આબોહવા પરિવર્તન જેવી નીતિઓ પર અમેરિકા અને ઘણા વિકાસશીલ અર્થતંત્રો વચ્ચેના ઊંડાણવાળા વૈચારિક વિભાજનને પણ પ્રકાશિત કરે છે. અમેરિકાની ગેરહાજરીની વૈશ્વિક અસર આ બેઠકમાંથી અમેરિકાના ખસી જવાથી તેના અન્ય G20 દેશો સાથેના સંબંધો પર અસર પડી શકે છે. આ બેઠકમાં ભાગ ન લેવાથી અમેરિકા વૈશ્વિક આર્થિક નીતિ, આબોહવા પરિવર્તન અને આંતરરાષ્ટ્રીય વિકાસ પરની મુખ્ય ચર્ચાઓથી પોતાને દૂર રાખી શકે છે. ટ્રમ્પના આગમન પહેલા જ, G20 માં તેમની નીતિઓ અંગે ચિંતાઓ હતી. નિષ્ણાતો માને છે કે અમેરિકાની ગેરહાજરી G20 માં શૂન્યાવકાશ સર્જી શકે છે, જે ચીન જેવા પ્રભાવશાળી દેશો દ્વારા ભરી શકાય છે. ચીને પહેલાથી જ કહ્યું છે કે તે દક્ષિણ આફ્રિકાના G20 પ્રમુખપદને ટેકો આપશે. ફાઇનાન્સિયલ ટાઇમ્સના અહેવાલ મુજબ, ચીનના રાજદૂતે અમેરિકાની ગેરહાજરી છતાં દક્ષિણ આફ્રિકાના G20 પ્રમુખપદ માટે પોતાનો ટેકો જાહેર કર્યો. જો આ વલણ ચાલુ રહેશે, તો G20 વૈશ્વિક જોડાણો અને પ્રભાવમાં નવા વલણો જોઈ શકે છે. જે વૈશ્વિક નીતિઓ પર અમેરિકાની પકડ નબળી પાડી શકે છે.