નવી દિલ્હી
દક્ષિણ કોરિયાની એલજી અને સેમસંગ કંપનીઓએ ઈ-વેસ્ટ રિસાયકલર્સને વધુ ચૂકવણી કરવાની નીતિને રદ કરવા માટે ભારત સરકાર સામે કેસ દાખલ કર્યો છે. કોર્ટના દસ્તાવેજો અનુસાર, આ કંપનીઓએ દેશના પર્યાવરણીય નિયમોનો વિરોધ કરી રહેલી અન્ય મોટી કંપનીઓમાં જોડાઈને તેમના વ્યવસાય પર થતી અસરનો ઉલ્લેખ કર્યો છે. મંગળવારે અન્ય પડકારો સાથે આ કેસની સુનાવણી થવાની છે, જે વિદેશી કંપનીઓ અને કેન્દ્ર સરકાર વચ્ચે કચરા વ્યવસ્થાપન પ્રણાલી પ્રત્યેના તેમના વલણને લઈને ચાલી રહેલા વિવાદને વધુ તીવ્ર બનાવે છે. એલજી અને સેમસંગે મીડિયા એજન્સીની ટિપ્પણીની વિનંતીનો કોઈ જવાબ આપ્યો ન હતો. ભારતના પર્યાવરણ મંત્રાલયે પણ કોઈ પ્રતિક્રિયા આપી નથી. ભારત ચીન અને યુએસ પછી ત્રીજો સૌથી મોટો ઈ-વેસ્ટ જનરેટર છે, પરંતુ સરકારનું કહેવું છે કે ગયા વર્ષે દેશના ઈ-વેસ્ટમાંથી માત્ર 43 ટકા રિસાયકલ થયું હતું અને ઓછામાં ઓછો 80 ટકા ક્ષેત્ર અનૌપચારિક ભંગારના વેપારીઓનો સમાવેશ કરે છે. ડાઇકિન, ભારતના હેવેલ્સ અને ટાટાના વોલ્ટાસે પહેલાથી જ કેન્દ્ર સરકાર સામે કેસ દાખલ કર્યો છે.
સેમસંગ અને એલજીએ રિસાયકલર્સને ચૂકવવાપાત્ર ફ્લોર પ્રાઇસ નક્કી કરવાના નિર્ણયનો વિરોધ કર્યો હતો. જેને નવી દિલ્હી કહે છે કે આ ક્ષેત્રમાં વધુ ઔપચારિક ખેલાડીઓને લાવવા અને ઈ-વેસ્ટ રિસાયક્લિંગમાં રોકાણને પ્રોત્સાહન આપવા માટે જરૂરી છે. દિલ્હી હાઈકોર્ટમાં એલજીની અરજી, જે જાહેર નથી પરંતુ મીડિયા એજન્સી દ્વારા સોમવારે તેની સમીક્ષા કરવામાં આવી હતી, તેમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે કિંમત નિયમો “માત્ર કંપનીઓને લૂંટીને અને ‘પ્રદૂષક ચૂકવે સિદ્ધાંત’ના નામે તેમના પર કર લાદીને (સરકાર) જે ઉદ્દેશ્યો હાંસલ કરવા માંગે છે તે હાંસલ કરી શકાતા નથી તે ધ્યાનમાં લેવામાં નિષ્ફળ જાય છે.” 16 એપ્રિલના 550 પાનાના કોર્ટના દસ્તાવેજમાં દર્શાવવામાં આવ્યું છે કે “(જો) સત્તાવાળાઓ અનૌપચારિક ક્ષેત્રને નિયંત્રિત કરવામાં સક્ષમ ન હોય, તો તે અમલીકરણની નિષ્ફળતા છે.” મીડિયા એજન્સી દ્વારા જોવામાં આવેલી તેની 345 પાનાની અરજીમાં સેમસંગે કહ્યું: “કિંમતોનું નિયમન પર્યાવરણીય સંરક્ષણના હેતુઓને સહજ રીતે પૂર્ણ કરતું નથી.” અને કહ્યું કે આનાથી “મોટી નાણાકીય અસર થવાની અપેક્ષા છે.” ભારતના નવા નિયમો ગ્રાહક ઇલેક્ટ્રોનિક્સ રિસાયકલ કરવા માટે પ્રતિ કિલોગ્રામ ઓછામાં ઓછી 22 રૂપિયા (25 યુએસ સેન્ટ)ની ચુકવણી ફરજિયાત કરે છે. ઇલેક્ટ્રોનિક્સ કંપનીઓ કહે છે કે તેનાથી તેમની કિંમતોમાં લગભગ ત્રણ ગણો વધારો થશે અને તેમના ખર્ચે રિસાયકલર્સને ફાયદો થશે.
એલજીની કોર્ટની અરજીમાં દર્શાવવામાં આવ્યું છે કે તેણે ઓગસ્ટમાં ભારત સરકારને લખ્યું હતું કે પ્રસ્તાવિત દરો “ખૂબ ઊંચા છે અને ઘટાડવા જોઈએ” અને સરકારે બજાર દળોને કિંમતો નક્કી કરવા દેવી જોઈએ. સેમસંગે ગયા વર્ષે PMOને લખ્યું હતું. કંપનીની કોર્ટની અરજીમાં દર્શાવવામાં આવ્યું છે કે નવી કિંમત “હાલમાં ચૂકવવામાં આવતી કિંમત કરતાં 5-15 ગણી વધારે” છે. સંશોધન પેઢી રેડસીરે જણાવ્યું હતું કે યુએસની તુલનામાં ભારતનો રિસાયક્લિંગ દર હજી પણ ઓછો છે, જ્યાં તે પાંચ ગણો વધારે છે. અને ચીનમાં, જ્યાં તે ઓછામાં ઓછો 1.5 ગણો વધારે છે. ભારતીય એર કંડિશનર ઉત્પાદક બ્લુ સ્ટારે પણ નિયમોને પડકારતી અરજી દાખલ કરી છે, જેમાં પાલનના બોજનો ઉલ્લેખ કરવામાં આવ્યો છે. તેની કોર્ટની અરજીઓ, જે મીડિયા એજન્સી દ્વારા જોવામાં આવી છે. તેમાં દર્શાવવામાં આવ્યું છે. જોન્સન કંટ્રોલ્સ-હિટાચીએ તાજેતરના દિવસોમાં કારણો આપ્યા વિના તેની અરજી પાછી ખેંચી લેવાની કાર્યવાહી કરી છે, જે મીડિયા એજન્સી દ્વારા જોવામાં આવેલી કોર્ટની અરજીઓ પર આધારિત છે.