ઈરાનનું 400 કિલો યુરેનિયમ ગાયબ. ઉપરાષ્ટ્રપતિ વાન્સે કરી કબૂલાત

અમેરિકાના ઉપરાષ્ટ્રપતિ જેડી વાન્સે સ્વીકાર્યું છે કે યુએસ હુમલા પછી ઈરાનનું 400 કિલો યુરેનિયમ ‘અદૃશ્ય’ થઈ ગયું છે. યુએસના ઉપરાષ્ટ્રપતિ જેડી વાન્સે આ વાતની પુષ્ટિ કરી છે. તેમણે સ્વીકાર્યું છે કે ગયા અઠવાડિયે ઈરાનના ત્રણ પરમાણુ સુવિધાઓ પર યુએસ હવાઈ હુમલા પછી 400 કિલો યુરેનિયમ સ્ટોક ગાયબ થઈ ગયો છે. તેમણે સ્વીકાર્યું છે કે 400 કિલો સમૃદ્ધ યુરેનિયમમાંથી ઓછામાં ઓછા 10 પરમાણુ બોમ્બ બનાવી શકાય છે.

રિપોર્ટ અનુસાર, આ 400 કિલો યુરેનિયમ લગભગ 60 ટકા સુધી સમૃદ્ધ થાય છે અને પરમાણુ બોમ્બ બનાવવા માટે 90 ટકા સંવર્ધન જરૂરી છે. એવો દાવો કરવામાં આવ્યો હતો કે ઈરાન 3-4 અઠવાડિયામાં 60 ટકાથી 90 ટકા સુધી સમૃદ્ધ યુરેનિયમ બનાવી લેશે, તેથી જ ઇઝરાયલે ઈરાન પર હુમલો કર્યો. રિપોર્ટ અનુસાર, 60 ટકા સુધી સમૃદ્ધ યુરેનિયમ ઈરાનના મુખ્ય સ્થળોએ સંગ્રહિત હતું અને હવે માનવામાં આવે છે કે યુએસ હુમલા પહેલા તેને દૂર કરવામાં આવ્યું હતું.

જોકે, યુએસ વાઇસ પ્રેસિડેન્ટ જેડી વાન્સે એવો પણ દાવો કર્યો છે કે યુએસને ખાતરી છે કે ફોર્ડો, નાતાન્ઝ અને ઇસ્ફહાન ખાતેના ઇરાની પરમાણુ સ્થળોને “ગંભીર નુકસાન” થયું છે અથવા “સંપૂર્ણપણે નાશ પામ્યા છે”. જોકે, તેમણે એમ પણ ઉમેર્યું હતું કે તેઓ ચોક્કસ માહિતી આપી શકતા નથી અને તેમને તે વિશે સંપૂર્ણ ખાતરી નથી. જેડી વાન્સે કહ્યું છે કે યુએસ દ્વારા ઇરાની પરમાણુ સ્થળો પરના હુમલા પછી ગુમ થયેલા 900 પાઉન્ડ (લગભગ 400 કિલો) અત્યંત સમૃદ્ધ યુરેનિયમ અંગે અમેરિકા આગામી અઠવાડિયામાં ઇરાન સાથે વાતચીત કરશે.

ઈરાનનું 400 કિલો યુરેનિયમ ક્યાં ગુમ છે?

એબીસી ન્યૂઝ સાથે વાત કરતા, જેડી વાન્સે કહ્યું, “અમે આગામી અઠવાડિયામાં તે બળતણ સાથે કંઈક કરવા માટે કામ કરીશું, અને આ તે બાબતોમાંની એક છે જેના વિશે અમે ઇરાનીઓ સાથે વાત કરવા જઈ રહ્યા છીએ.” તેમણે પુષ્ટિ આપી કે ઓપરેશનનો મુખ્ય ઉદ્દેશ્ય ફોર્ડો પરમાણુ સુવિધાને લક્ષ્‍ય બનાવવાનો હતો. તેમણે કહ્યું, “આ મિશનનો ઉદ્દેશ્ય હતો, ફોર્ડો પરમાણુ સ્થળનો નાશ કરવાનો અને અલબત્ત અન્ય પરમાણુ સ્થળોને નુકસાન પહોંચાડવાનો. પરંતુ અમને વિશ્વાસ છે કે ફોર્ડો પરમાણુ સ્થળને નોંધપાત્ર નુકસાન થયું હતું અને તે અમારું લક્ષ્‍ય હતું.” નિષ્ણાતો માને છે કે કદાચ ઈરાન પાસે હવે પહેલાની જેમ થોડા અઠવાડિયામાં 60 ટકા સમૃદ્ધ યુરેનિયમને 90 ટકા સુધી સમૃદ્ધ કરવાની ક્ષમતા નથી, પરંતુ તેઓ માને છે કે ઈરાન તેનો ઉપયોગ સોદાબાજી ચિપ તરીકે કરી શકે છે.

બીજી બાજુ, ઇઝરાયલી અધિકારીઓએ ન્યૂ યોર્ક ટાઇમ્સને જણાવ્યું છે કે હુમલા પહેલા ઈરાને યુરેનિયમ ભંડાર અને સાધનોને ગુપ્ત સ્થળે ખસેડ્યા હશે. યુએસ હુમલા પહેલા લેવામાં આવેલી સેટેલાઇટ છબીઓમાં ફોર્ડો પરમાણુ સુવિધાની બહાર 16 ટ્રકનો કાફલો દેખાયો, જે પર્વતની અંદર બનેલ એક ભારે કિલ્લેબંધીવાળી જગ્યા છે અને મિસાઇલ હુમલાઓથી લગભગ સુરક્ષિત માનવામાં આવે છે. તે તસવીરો બહાર આવ્યા પછી જ ઇઝરાયલે યુએસ પર તાત્કાલિક હુમલો કરવા દબાણ કર્યું. ત્યારબાદ યુએસએ GBU-37 ‘બંકર બસ્ટર’ બોમ્બથી સજ્જ B-2 સ્પિરિટ બોમ્બર્સથી ઈરાન પર હુમલો કર્યો. સેટેલાઇટ છબીઓ દર્શાવે છે કે ઈરાનના ફોર્ડો, નાતાન્ઝ અને ઇસ્ફહાનમાં આ પરમાણુ સ્થળોને ઘણું નુકસાન થયું છે, પરંતુ અધિકારીઓ સ્થળ પર પહોંચે ત્યાં સુધી આ નુકસાનની હદની પુષ્ટિ થશે નહીં. પરંતુ આ 16 ટ્રક ક્યાં ગયા તે અંગે કોઈને કોઈ માહિતી નથી. પરંતુ અમેરિકન અને ઇઝરાયલી ગુપ્તચર એજન્સીઓ માને છે કે યુરેનિયમ અને મુખ્ય સંશોધન સામગ્રી અને ઘટકોને ઈરાનની પ્રાચીન રાજધાની ઇસ્ફહાન નજીક અન્ય ભૂગર્ભ સુવિધામાં સ્થાનાંતરિત કરવામાં આવ્યા છે. 400 કિલો યુરેનિયમ એક નવો માથાનો દુખાવો છે.

IAEA (આંતરરાષ્ટ્રીય પરમાણુ ઊર્જા એજન્સી) એ કહ્યું છે કે તેઓએ હુમલાના એક અઠવાડિયા પહેલા ફોર્ડો સાઇટનું છેલ્લે નિરીક્ષણ કર્યું હતું. IAEA ના વડા રાફેલ ગ્રોસીએ ઈરાનની સુરક્ષા પરિષદને વિનંતી કરી છે કે તેઓ ફરીથી ફોર્ડો સાઇટની તપાસ કરવાની મંજૂરી આપે. પરંતુ ઘણા અહેવાલોમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે ઈરાન IAEA માંથી ખસી શકે છે અને અધિકારીઓને તપાસ કરવાની મંજૂરી આપવામાં આવશે નહીં. ગ્રોસીએ ચેતવણી આપી છે કે “સતત લશ્કરી કાર્યવાહી પરમાણુ વાટાઘાટોની સંભાવનાઓને સમાપ્ત કરી શકે છે અને આંતરરાષ્ટ્રીય સુરક્ષાને જોખમમાં મૂકી શકે છે. IAEA ને તાત્કાલિક સ્થળનું નિરીક્ષણ કરવાની મંજૂરી આપવામાં આવે તે અત્યંત મહત્વપૂર્ણ છે.” ઈરાન વારંવાર દાવો કરે છે કે તેનો પરમાણુ કાર્યક્રમ શાંતિપૂર્ણ હેતુઓ માટે છે, પરંતુ ઈઝરાયલે લાંબા સમયથી ઈરાની પરમાણુ શસ્ત્રોને તેના અસ્તિત્વ માટે ખતરો ગણાવ્યો છે. ઈઝરાયલે વારંવાર ચેતવણી આપી છે કે ઈરાન ગમે ત્યારે પરમાણુ શસ્ત્રો બનાવી શકે છે.

ઈરાને હુમલા પછી તરત જ અપ્રસાર સંધિ (NPT) માંથી ખસી જવાની ધમકી આપી છે. NPT એ પરમાણુ શસ્ત્રોના ફેલાવાને રોકવા માટે એક વૈશ્વિક સંધિ છે. ઈરાનના નાયબ વિદેશ પ્રધાન તખ્ત રાવંચીએ કહ્યું છે કે “કોઈ અમને કહી શકતું નથી કે આપણે શું કરવું જોઈએ.” આ એક સંકેત છે કે તેહરાન હવે પશ્ચિમી દેશોના કોઈપણ માર્ગદર્શિકાનું પાલન કરવા તૈયાર નથી. ઈરાન હવે ખુલ્લેઆમ કહી રહ્યું છે કે જો તેની સાર્વભૌમત્વ અને સુરક્ષા સાથે ચેડા કરવામાં આવશે, તો તે તેના કાર્યક્રમને વેગ આપશે. આ જ કારણ છે કે સમૃદ્ધ યુરેનિયમ ગાયબ થવાના સમાચારે વિશ્વભરની ગુપ્તચર એજન્સીઓને હાઈ એલર્ટ પર મૂકી દીધી છે.

શું અમેરિકા ઈરાનના પરમાણુ કાર્યક્રમ વિશે ખોટું બોલી રહ્યું છે?

ઈરાનના પરમાણુ કાર્યક્રમ વિશે અમેરિકા જે વાર્તા બનાવી રહ્યું છે તે મનને ચોંકાવી દે તેવી છે. અમેરિકન અધિકારીઓ પોતે વારંવાર પોતાના નિવેદનો બદલી રહ્યા છે. ઈઝરાયલના પહેલા હુમલા પછી, CNN ના એક અહેવાલમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે અમેરિકન ગુપ્તચર એજન્સીઓએ મૂલ્યાંકન કર્યું છે કે ઈરાન સક્રિય રીતે પરમાણુ બોમ્બ વિકસાવી રહ્યું નથી અને તેને હજુ પણ એક બનાવવામાં લગભગ ત્રણ વર્ષ લાગશે. હવે CNN એ સૂત્રોને ટાંકીને કહ્યું છે કે વર્તમાન હુમલાઓએ ઈરાનના પરમાણુ કાર્યક્રમને ફક્ત થોડા મહિના પાછળ ધકેલી દીધો છે. ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પની ઠપકો બાદ યુએસ નેશનલ ઇન્ટેલિજન્સ ડિરેક્ટર તુલસી ગબાર્ડે પણ પોતાનું નિવેદન બદલ્યું છે. અગાઉ તેણીએ યુએસ સંસદમાં કહ્યું હતું કે “ઈરાન પરમાણુ શસ્ત્રો વિકસાવી રહ્યું નથી.” પરંતુ શનિવારે તેણીએ કહ્યું હતું કે ઈરાન “થોડા અઠવાડિયામાં” પરમાણુ શસ્ત્રો વિકસાવી શકે છે. નિવેદનમાં આ ફેરફાર માત્ર અમેરિકાની ગુપ્તચર પ્રક્રિયા પર જ નહીં, પણ આ સમગ્ર હુમલાની કાયદેસરતા પર પણ પ્રશ્નો ઉભા કરે છે?