અમેરિકી રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પની ટેરિફ નીતિઓએ વિશ્વની કૂટનીતિને નવો વળાંક આપ્યો છે. ભારત પર 50% ટેરિફ લાદ્યા બાદ પરિસ્થિતિ એવી બની છે કે વૈશ્વિક સ્તરે નવા જોડાણો બનતા જોવા મળી રહ્યા છે. જ્યાં એક તરફ રશિયા, ભારત અને ચીનનો ત્રિકોણ ઉભરી રહ્યો છે, ત્યાં ઈન્ડો-પેસિફિક ક્ષેત્રમાં ભારત, જાપાન અને ઓસ્ટ્રેલિયા વચ્ચે નવું ગઠબંધન આકાર લઈ શકે છે.
મોદીનો જાપાન પ્રવાસ અને સંકેતો
વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી હાલ જાપાનના પ્રવાસે છે. આવામાં સવાલ ઉઠી રહ્યો છે કે શું ભારત, જાપાન અને ઓસ્ટ્રેલિયા મળીને એક નવી વ્યૂહાત્મક ત્રિપુટી બનાવી શકે છે? આ અટકળો એટલા માટે પણ વધી છે કારણ કે જાપાનના ટોચના વેપાર વાર્તાકાર ર્યોસેઈ અકાઝાવાએ અચાનક પોતાની અમેરિકા યાત્રા મોકૂફ રાખી છે. તેમને 550 અબજ ડોલરના રોકાણ પેકેજ પર ટ્રમ્પ પ્રશાસન સાથે વાતચીત કરવાની હતી, પરંતુ જાપાને હાલ વાટાઘાટો રોકી દીધી છે.
ઓસ્ટ્રેલિયાની નારાજગી
ઓસ્ટ્રેલિયાએ પણ ટ્રમ્પની ટેરિફ નીતિનો સખત વિરોધ કર્યો છે. અમેરિકાએ FTA હોવા છતાં ઓસ્ટ્રેલિયા પર સ્ટીલ અને એલ્યુમિનિયમ પર 50% અને અન્ય ઉત્પાદનો પર 10% ટેરિફ લગાવ્યો. એટલું જ નહીં, ફાર્માસ્યુટિકલ્સ પર 250% ટેરિફ લાદવાની ધમકી પણ આપી, જેનાથી ઓસ્ટ્રેલિયા ખૂબ ચિંતિત છે. આ જ કારણ છે કે ઓસ્ટ્રેલિયાના વિદેશ મંત્રી પેની વોંગે જાહેરમાં ટ્રમ્પની ટીકા કરી.
બદલાતા સમીકરણો
કૂટનીતિક સ્તરે જાપાન અને ચીન વચ્ચે તાજેતરમાં થોડી નરમાઈ જોવા મળી છે. યાત્રા પ્રતિબંધોમાં છૂટછાટ અને આર્થિક વાટાઘાટોની શરૂઆત તેના ઉદાહરણ છે. બીજી તરફ, ઓસ્ટ્રેલિયાના વડાપ્રધાન એન્થોની અલ્બાનીઝે ચીનનો પ્રવાસ કરીને શી જિનપિંગ સાથે મુલાકાત કરી, જેનાથી અમેરિકા નારાજ થયું. વળી, ઓસ્ટ્રેલિયા દ્વારા પેલેસ્ટાઈનને માન્યતા આપવાથી અમેરિકા વધુ અસ્વસ્થ બન્યું.
નવી શક્યતાઓ તરફ
ટ્રમ્પની નીતિઓએ જૂના ગઠબંધનોમાં તણાવ પેદા કર્યો છે, પરંતુ તેનાથી નવી શક્યતાઓના દરવાજા પણ ખુલ્યા છે. ભારત, જાપાન અને ઓસ્ટ્રેલિયા ત્રણેય દેશો ઈન્ડો-પેસિફિક ક્ષેત્રમાં પોતાની સુરક્ષા અને આર્થિક હિતોને સંતુલિત કરવા માંગે છે. જો આ દેશો એક થાય તો તે અમેરિકા માટે એક મોટો પડકાર હશે અને વૈશ્વિક રાજકારણમાં શક્તિ સંતુલનને નવો આકાર આપશે.