નેશનલ હાઇવે ઓથોરિટી ઓફ ઇન્ડિયા (NHAI) ભારતના રાષ્ટ્રીય ધોરીમાર્ગો પર પારદર્શિતા વધારવા, માર્ગ સલામતી સુધારવા અને મુસાફરીના અનુભવને આધુનિક બનાવવા માટે રચાયેલ પહેલોની એક વ્યાપક શ્રેણી શરૂ કરી રહી છે. આ સુધારાઓમાં કતાર-મુક્ત ટોલિંગ સિસ્ટમ્સ ગોઠવવી, કન્સેશન પાસ વિગતો પ્રદર્શિત કરવી ફરજિયાત કરવી અને અદ્યતન ડિજિટલ અને ત્રિભાષી સાઇનેજ રજૂ કરવાનો સમાવેશ થાય છે.
કતાર-મુક્ત ટોલિંગ આવે છે
ટોલ ગેટ પર ભીડ દૂર કરવાના એક મોટા પગલામાં, NHAI એ ભારતની પ્રથમ મલ્ટી-લેન ફ્રી-ફ્લો (MLFF) ટોલિંગ સિસ્ટમ શરૂ કરવા માટે ICICI બેંક સાથે કરાર પર હસ્તાક્ષર કર્યા છે. આ અદ્યતન સોલ્યુશન રેડિયો ફ્રીક્વન્સી આઇડેન્ટિફિકેશન (RFID) રીડર્સ અને ઓટોમેટિક નંબર પ્લેટ રેકગ્નિશન (ANPR) કેમેરાનો ઉપયોગ કરે છે જેથી વાહનને રોકવાની જરૂર વગર વાહનના FASTag માંથી ટોલ ફી આપમેળે કાપી શકાય.
પ્રારંભિક MLFF સિસ્ટમ ગુજરાતમાં ચોર્યાસી ટોલ પ્લાઝા (NH 48) ખાતે અમલમાં મૂકવાની યોજના છે. NHAI નાણાકીય વર્ષ 2026 (FY26) દરમિયાન આ આધુનિકીકરણને આશરે 25 રાષ્ટ્રીય ધોરીમાર્ગ ટોલ પ્લાઝા સુધી વિસ્તારવાની યોજના ધરાવે છે. NHAI ના અધિકારીઓને અપેક્ષા છે કે MLFF સિસ્ટમ ટ્રાફિક જામમાં નાટ્યાત્મક ઘટાડો કરશે, મુસાફરીનો સમય અને ઇંધણ બચાવશે અને પ્રદૂષણ ઘટાડશે.
ટોલ પાસ પારદર્શિતા માટે આદેશ
NHAI એ તેની ક્ષેત્રીય કચેરીઓને તેના અધિકારક્ષેત્ર હેઠળના તમામ ફી પ્લાઝા પર ‘સ્થાનિક માસિક પાસ’ અને ‘વાર્ષિક પાસ’ ની ઉપલબ્ધતા અંગે વિગતવાર માહિતી સ્પષ્ટપણે પ્રદર્શિત કરવા માટે નિર્દેશો જારી કર્યા છે. આ પહેલનો હેતુ વપરાશકર્તાઓને આ આર્થિક પાસ સુવિધાઓ મેળવવા માટેની ઉપલબ્ધતા, દરો અને પ્રક્રિયાઓ વિશે સારી રીતે માહિતગાર રાખવાનો છે તેની ખાતરી કરવાનો છે.
NHAI ક્ષેત્રીય કચેરીઓને 30 દિવસની અંદર ફી પ્લાઝા પર આ માહિતી બોર્ડ મૂકવાનો નિર્દેશ આપવામાં આવ્યો છે. સાઇનેજ ફી પ્લાઝા અભિગમ, ગ્રાહક સેવા વિસ્તારો અને પ્રવેશ/બહાર નીકળવાના સ્થળો સહિત દૃશ્યમાન સ્થળોએ હોવા જોઈએ, અને દિવસ અને રાત બંને સમયે સ્પષ્ટપણે દૃશ્યમાન હોવા જોઈએ. માહિતી અંગ્રેજી, હિન્દી અને/અથવા સ્થાનિક પ્રાદેશિક ભાષામાં પ્રદર્શિત કરવામાં આવશે.
પ્રદર્શિત કરવાની મુખ્ય પાસ વિગતો:
સ્થાનિક માસિક પાસ: ફી પ્લાઝાની 20 કિમી ત્રિજ્યામાં રહેતા ખાનગી વાહનો ધરાવતા મુસાફરો માટે ઉપલબ્ધ છે. જરૂરી દસ્તાવેજોમાં આધાર કાર્ડ, વાહન નોંધણી પ્રમાણપત્ર અને રહેણાંક સરનામાનો પુરાવો શામેલ છે. ફી પ્લાઝા હેલ્પડેસ્ક પર ચકાસણી પછી પાસ જારી કરવામાં આવે છે.
વાર્ષિક પાસ: ફક્ત ખાનગી વાહનો (કાર, જીપ, વાન) માટે લાગુ પડે છે અને એક વર્ષ અથવા 200 ફી પ્લાઝા ક્રોસિંગ માટે માન્ય છે. તેની એક વખતની ફી રૂ. 3,000 છે, તે ‘રાજમાર્ગયાત્રા એપ’ દ્વારા ખરીદી શકાય છે અને વાહન સાથે જોડાયેલા માન્ય FASTag પર ડિજિટલી સક્રિય થાય છે. તે દેશભરના લગભગ 1,150 ફી પ્લાઝા પર માન્ય છે.
પાસની માહિતી ‘રાજમાર્ગયાત્રા’ મોબાઇલ એપ્લિકેશન અને સંબંધિત NHAI પ્રોજેક્ટ વેબસાઇટ્સ પર પણ પ્રસારિત કરવામાં આવશે.
ટેકનોલોજીકલ અપગ્રેડ અને ત્રિભાષી સાઇનેજ
માર્ગ સલામતી અને વપરાશકર્તા સુવિધામાં વધુ સુધારો કરવા માટે, NHAI એ બે મુખ્ય સાઇનેજ નીતિઓ રજૂ કરી છે:
QR કોડ માહિતી બોર્ડ: QR કોડ સાથે એમ્બેડેડ પ્રોજેક્ટ માહિતી બોર્ડ ટોલ પ્લાઝા, આરામ વિસ્તારો અને હાઇવે સ્ટ્રેચ પર નિર્ધારિત અંતરાલો જેવા વ્યૂહાત્મક સ્થળોએ મૂકવામાં આવી રહ્યા છે. સ્કેનિંગ પર, વપરાશકર્તાઓ મહત્વપૂર્ણ, સ્થાન-વિશિષ્ટ માહિતીની ઍક્સેસ મેળવે છે, જેમાં શામેલ છે:
- હાઇવેનું નામ, નંબર અને પ્રોજેક્ટ લંબાઈ.
- મુખ્ય હિસ્સેદારો (હાઇવે પેટ્રોલ, ટોલ મેનેજર, NHAI PIU) માટે સંપર્ક વિગતો.
- કટોકટી હેલ્પલાઇન્સ (ટોલ-ફ્રી 1033 સહિત).
- નજીકની હોસ્પિટલો, પોલીસ સ્ટેશનો, પેટ્રોલ પંપ અને ઇ-ચાર્જિંગ સુવિધાઓના સ્થાનો.
- આ ટકાઉ QR કોડ ઓછામાં ઓછા દસ વર્ષ સુધી કાર્યરત રહેવા જોઈએ.
માનક ત્રિભાષી દિશા ચિહ્નો: NHAI એ સુસંગતતા અને સમાવેશીતા સુનિશ્ચિત કરવા માટે એડવાન્સ દિશા ચિહ્નો, કિલોમીટર પથ્થરો અને ટોલ પ્લાઝા સંકેતો માટે સમાન ત્રિભાષી ફોર્મેટ રજૂ કરતી માર્ગદર્શિકા જારી કરી. સત્તાવાર ભાષા નીતિ સંબંધિત નિર્દેશોને અનુસરીને, સંકેતોની આવશ્યકતાઓને પ્રદેશ દ્વારા વર્ગીકૃત કરવામાં આવી છે:
‘A’ પ્રદેશો: દ્વિભાષી (હિન્દી અને અંગ્રેજી).
‘B’ અને ‘C’ પ્રદેશો: ત્રિભાષી (પ્રાદેશિક ભાષા પહેલા, ત્યારબાદ હિન્દી, પછી અંગ્રેજી).
ઉદાહરણ તરીકે, તમિલનાડુ (એક ‘C’ પ્રદેશ) માં, ઓર્ડર તમિલ – હિન્દી – અંગ્રેજી હશે. આ માનકીકરણ સ્થાનિક સમુદાયો અને આંતરરાજ્ય પ્રવાસીઓ માટે સુલભતા સુનિશ્ચિત કરે છે.
સ્વચ્છતા માટે વપરાશકર્તા પ્રોત્સાહન
31 ઓક્ટોબર, 2025 સુધી ચાલનારા એક અનોખા અભિયાનમાં, NHAI હાઇવે વપરાશકર્તાઓને NHAI અધિકારક્ષેત્ર હેઠળ બાંધવામાં આવેલા, સંચાલિત અથવા જાળવણી કરાયેલા સુવિધાઓમાં ગંદા શૌચાલયોની જાણ કરનારાઓને ઇનામ તરીકે FASTag એકાઉન્ટ્સ પર ₹1,000 રિચાર્જ ઓફર કરી રહ્યું છે.