વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદી શુક્રવારે સવારે દક્ષિણ આફ્રિકાના ત્રણ દિવસના પ્રવાસ માટે રવાના થયા. મોદી આજે સાંજે 6 વાગ્યા સુધીમાં દક્ષિણ આફ્રિકા પહોંચે તેવી અપેક્ષા છે. તેઓ જોહાનિસબર્ગમાં 20મા G20 સમિટમાં ભાગ લેશે. આ વર્ષની G20 બેઠકનું આયોજન દક્ષિણ આફ્રિકા કરી રહ્યું છે. PM મોદી 21 થી 23 નવેમ્બર સુધી દક્ષિણ આફ્રિકામાં રહેશે. વિદેશ મંત્રાલયના જણાવ્યા અનુસાર, વડાપ્રધાન ત્રણ મુખ્ય સત્રોમાં ભાષણ આપશે. સમિટ દરમિયાન, PM મોદી અનેક દેશોના નેતાઓ સાથે વ્યક્તિગત મુલાકાત કરશે. તેઓ ભારત-બ્રાઝિલ-દક્ષિણ આફ્રિકા (IBSA) દેશોની બેઠકમાં પણ હાજરી આપશે. 2016માં દ્વિપક્ષીય મુલાકાત અને 2018 અને 2023માં બે બ્રિક્સ સમિટ બાદ, મોદીની દક્ષિણ આફ્રિકાની આ ચોથી સત્તાવાર મુલાકાત છે. આ દરમિયાન, યુએસ રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે G20 સમિટનો બહિષ્કાર કર્યો છે. અમેરિકાથી એક પણ અધિકારી હાજરી આપી રહ્યા નથી.
જતા પહેલા, મોદીએ એક નિવેદન આપીને કહ્યું, “હું દક્ષિણ આફ્રિકાના અધ્યક્ષતામાં જોહાનિસબર્ગમાં 21-23 નવેમ્બર દરમિયાન 20મા G20 સમિટમાં ભાગ લેવા માટે પ્રવાસ કરી રહ્યો છું. આ મુલાકાત દક્ષિણ આફ્રિકાના રાષ્ટ્રપતિ સિરિલ રામાફોસાના આમંત્રણ પર થઈ રહી છે.” મોદીએ વધુમાં જણાવ્યું હતું કે આ સમિટ ખાસ રહેશે કારણ કે તે આફ્રિકામાં યોજાનારી પ્રથમ G20 સમિટ હશે. 2023માં ભારતના G20ની અધ્યક્ષતા દરમિયાન, આફ્રિકન યુનિયન G20નું સભ્ય બન્યું હતું. મોદીએ કહ્યું કે આ સમિટ મુખ્ય વૈશ્વિક મુદ્દાઓ પર ચર્ચા કરવાની તક હશે. આ વર્ષના G20ની થીમ “એકતા, સમાનતા અને સ્થિરતા” છે, જેના દ્વારા દક્ષિણ આફ્રિકાએ નવી દિલ્હી, ભારત અને રિયો ડી જાનેરો,
બ્રાઝિલમાં યોજાયેલી અગાઉની સમિટના પરિણામોને આગળ ધપાવ્યા છે. તેમણે કહ્યું કે તેઓ આ સમિટમાં ભારતના “વસુધૈવ કુટુંબકમ” ના વિઝનને ફરીથી સમર્થન આપશે, જેનો અર્થ “એક પરિવાર અને એક ભવિષ્ય” થાય છે. મોદીએ IBSA સમિટમાં હાજરી આપવા વિશે પણ વાત કરી. આ મુલાકાત દરમિયાન, મોદી દક્ષિણ આફ્રિકામાં રહેતા ભારતીય પ્રવાસીઓ સાથે પણ મુલાકાત કરશે. દક્ષિણ આફ્રિકામાં માનવાધિકાર ઉલ્લંઘનનો હવાલો આપીને અમેરિકાના રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે કહ્યું છે કે તેઓ G20 સમિટમાં હાજરી આપશે નહીં. ટ્રમ્પે સોશિયલ મીડિયા પર પોસ્ટ કરી હતી કે દક્ષિણ આફ્રિકામાં શ્વેત ખેડૂતો પર અત્યાચાર થઈ રહ્યો છે, અને તેથી કોઈ પણ યુએસ અધિકારી ત્યાં જશે નહીં. અમેરિકાના વિદેશ સચિવ માર્કો રુબિયોએ પણ સમિટમાંથી પોતાની ગેરહાજરીની જાહેરાત કરી. તેના જવાબમાં, ભારતમાં દક્ષિણ આફ્રિકાના હાઈ કમિશનર અનિલ સૂકલાલે કહ્યું કે G20 એટલું મોટું પ્લેટફોર્મ બની ગયું છે કે એક દેશની ગેરહાજરી તેનું કાર્ય રોકી શકતું નથી.
G20 (ટ્વેન્ટી ગ્રુપ) એ વિશ્વની 20 સૌથી મોટી અર્થવ્યવસ્થાઓનો સમૂહ છે. તેમાં યુરોપિયન યુનિયન, આર્જેન્ટિના, ઓસ્ટ્રેલિયા, બ્રાઝિલ, કેનેડા, ચીન, ફ્રાન્સ, જર્મની, ભારત, ઇન્ડોનેશિયા, ઇટાલી, જાપાન, મેક્સિકો, રશિયા, સાઉદી અરેબિયા, દક્ષિણ આફ્રિકા, દક્ષિણ કોરિયા, તુર્કી, યુનાઇટેડ કિંગડમ અને યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સનો સમાવેશ થાય છે. આ દેશો વૈશ્વિક આર્થિક પ્રવૃત્તિઓમાં 85% અને વેપારમાં 75% હિસ્સો ધરાવે છે. પ્રથમ G20 શિખર સંમેલન 2008માં યોજાયું હતું 1997-98માં, ઘણા એશિયન દેશો (થાઇલેન્ડ, ઇન્ડોનેશિયા, કોરિયા, વગેરે) આર્થિક સંકટનો સામનો કરી રહ્યા હતા. તે સમયે, G7 (સાત શ્રીમંત રાષ્ટ્રો) એકમાત્ર નિર્ણય લેનારા હતા, પરંતુ સંકટ એશિયામાં હતું. G7ને સમજાયું કે ફક્ત સાત દેશો હવે વિશ્વ ચલાવી શકશે નહીં, પરંતુ ભારત, ચીન અને બ્રાઝિલ જેવા વિકાસશીલ દેશોને પણ તેમાં સામેલ કરવાની જરૂર પડશે. આ દેશોએ 1999માં G20ની રચના કરી. શરૂઆતમાં, તે ફક્ત નાણામંત્રીઓ અને કેન્દ્રીય બેંક ગવર્નરો માટે એક મંચ હતું. પછી, 2008માં, એવું નક્કી કરવામાં આવ્યું કે ફક્ત નાણામંત્રીઓ જ નહીં પરંતુ દેશોના રાષ્ટ્રપતિઓ અને વડાપ્રધાનો પણ ભાગ લેશે. પ્રથમ નેતાઓની સમિટ નવેમ્બર 2008માં વોશિંગ્ટનમાં યોજાઈ હતી. ત્યારથી, આ સમિટ દર વર્ષે યોજાઈ રહી છે.