શું તમે પણ એવું માનો છો કે વારંવાર તમારો સિબિલ સ્કોર (Cibil Score) ચેક કરવાથી તે ઘટી જાય છે? જો હા, તો તમે અડધા ભારત જેવા છો જે આ બાબતનો સાચો જવાબ જાણતા નથી! બજારમાં પ્રચલિત અફવાઓ પર વિશ્વાસ ન કરતા, ચાલો RBI ના નવા નિયમો અને ‘હાર્ડ’ તથા ‘સોફ્ટ’ ઇન્ક્વાયરીના તફાવતને સમજીએ, જેથી તમારા ક્રેડિટ સ્કોર પર શું અસર થાય છે તે સ્પષ્ટ થાય.
સિબિલ સ્કોર એ ત્રણ અંકનો નંબર છે જે તમારી ક્રેડિટ હિસ્ટ્રી અને ક્રેડિટવર્થિનેસ દર્શાવે છે. આ સ્કોર 300 થી 900 ની વચ્ચે હોય છે, જેમાં 750 કે તેથી વધુનો સ્કોર સારો માનવામાં આવે છે. સામાન્ય રીતે, સિબિલ સ્કોર ઘટવાનું મુખ્ય કારણ લોન ચૂકવવામાં થતી વિલંબ હોય છે. પરંતુ વારંવાર સ્કોર ચેક કરવાથી શું થાય છે, તે સમજવું જરૂરી છે.
RBI ને સિબિલ સ્કોર અપડેટ અને તેની તપાસ અંગે ઘણી ફરિયાદો મળી હતી, જેના પરિણામે RBI એ નિયમ બદલ્યો છે. 1 જાન્યુઆરી, 2025 થી લાગુ થયેલા નવા નિયમો મુજબ હવે ગ્રાહકોનો સિબિલ સ્કોર દર 15 દિવસે અપડેટ થશે. RBI મુજબ, બેંકો અને નાણાકીય સંસ્થાઓ હવે ક્રેડિટ સ્કોરને ઝડપથી અપડેટ કરશે. આનો અર્થ એ છે કે, દર મહિનાની 15 તારીખ અને મહિનાના અંતે સિબિલ સ્કોર અપડેટ થઈ શકે છે.
‘સોફ્ટ ઇન્ક્વાયરી’ વિરુદ્ધ ‘હાર્ડ ઇન્ક્વાયરી’: શું છે તફાવત?
* સોફ્ટ ઇન્ક્વાયરી (Soft Enquiry): જ્યારે તમે પોતે તમારો સિબિલ સ્કોર ચેક કરો છો, ત્યારે તેને “સોફ્ટ ઇન્ક્વાયરી” કહેવાય છે. સોફ્ટ ઇન્ક્વાયરી તમારા સ્કોરને અસર કરતી નથી. તમે જેટલી વાર ઈચ્છો તેટલી વાર તમારો સ્કોર ચેક કરી શકો છો.
* હાર્ડ ઇન્ક્વાયરી (Hard Enquiry): જ્યારે કોઈ બેંક અથવા નાણાકીય સંસ્થા (જેમ કે લોન અથવા ક્રેડિટ કાર્ડ માટે અરજી કરતી વખતે) તમારા ક્રેડિટ સ્કોરને ચેક કરે છે, ત્યારે તેને “હાર્ડ ઇન્ક્વાયરી” કહેવાય છે. હાર્ડ ઇન્ક્વાયરી તમારા સિબિલ સ્કોરને થોડા પોઈન્ટ્સથી ઘટાડી શકે છે.
RBI નો નવો ‘હાર્ડ ઇન્ક્વાયરી’ નિયમ: શું ધ્યાન રાખશો?
RBI એ ગયા વર્ષે કેટલાક નવા નિયમો લાગુ કર્યા છે. જેના હેઠળ હવે હાર્ડ ઇન્ક્વાયરીની પ્રક્રિયામાં કેટલાક ફેરફારો કરવામાં આવ્યા છે. હવે જો કોઈ બેંક કે નાણાકીય સંસ્થા વારંવાર તમારી ક્રેડિટ હિસ્ટ્રી ચેક કરે છે, તો તેનાથી તમારા સ્કોર પર પહેલાની તુલનામાં વધુ અસર પડી શકે છે. આ નિયમ ખાસ કરીને એવા લોકો માટે મહત્વપૂર્ણ છે જેઓ વારંવાર લોન અથવા ક્રેડિટ કાર્ડ માટે અરજી કરે છે.
ક્રેડિટ સ્કોર ઘટવાના અન્ય મુખ્ય કારણો:
સિબિલ સ્કોર ઘટવાનું મુખ્ય કારણ સમયસર લોનનું રીપેમેન્ટ ન કરવું છે. પરંતુ આ ઉપરાંત પણ ઘણા ફેક્ટર્સ
તમારા સ્કોરને અસર કરે છે:
* ક્રેડિટ યુટિલાઇઝેશન રેશિયો ગડબડ હોવો (એટલે કે ઉપલબ્ધ ક્રેડિટમાંથી વધુ પડતો ઉપયોગ કરવો).
* ઓછા સમયમાં ઘણી વખત લોન માટે અરજી કરવી.
* લોન સેટલમેન્ટ કરવું (આનો અર્થ એ છે કે તમે સંપૂર્ણ લોન ચૂકવી નથી).
* કોઈ એવા વ્યક્તિના લોન ગેરેન્ટર બનવું જે સમયસર લોન ન ચૂકવે.
* ક્રેડિટ કાર્ડનું પેમેન્ટ સમયસર ન કરવું.
તમારો સિબિલ સ્કોર સુધારવા માટે શું કરશો?
* વારંવાર લોન કે ક્રેડિટ કાર્ડ માટે અરજી ન કરો: દરેક અરજી પર તમારા સ્કોર પર હાર્ડ ઇન્ક્વાયરી થાય છે.
* તમારા સિબિલ સ્કોરને મોનિટર કરો: પરંતુ આ માટે સિબિલની સત્તાવાર વેબસાઇટ અથવા RBI દ્વારા માન્યતા પ્રાપ્ત સંસ્થાનો જ ઉપયોગ કરો.
* તમારી ક્રેડિટ હિસ્ટ્રી સુધારો: સમયસર લોન અને ક્રેડિટ કાર્ડના બિલોની ચુકવણી કરીને તમે તમારા સિબિલ સ્કોરને નોંધપાત્ર રીતે સુધારી શકો છો.
તો હવે સ્પષ્ટ છે કે, તમારો પોતાનો સિબિલ સ્કોર વારંવાર ચેક કરવાથી તે ઘટતો નથી. પરંતુ જ્યારે તમે વારંવાર નવી ક્રેડિટ માટે અરજી કરો છો, ત્યારે થતી ‘હાર્ડ ઇન્ક્વાયરી’ તમારા સ્કોરને અસર કરી શકે છે. આ નવા નિયમોને ધ્યાનમાં રાખીને, સમજદારીપૂર્વક નાણાકીય વ્યવહારો કરવા એ તમારા સિબિલ સ્કોરને સ્વસ્થ રાખવા માટે ચાવીરૂપ છે.