હરિયાણામાં ગુરુગ્રામ સ્થિત ડિજિટલ પેમેન્ટ કંપની મોબિક્વિકના ખાતામાંથી ₹40 કરોડના ગેરકાયદેસર ઉપાડની તપાસ ચાલી રહી છે. આ ગેરકાયદેસર વ્યવહારોએ નુહ, પલવલ અને ગુરુગ્રામ જિલ્લાના ઘણા લોકોને રાતોરાત કરોડપતિ બનાવી દીધા. કંપની હવે તેના પૈસા પાછા મેળવવા માટે રિકવરી કેમ્પનું આયોજન કરી રહી છે. કંપનીની ફરિયાદના આધારે, ગુરુગ્રામના સેક્ટર 53 પોલીસે નુહથી પાંચ અને પલવલથી એકની ધરપકડ કરી હતી. તે બધા કંપનીની એપના યુઝર્સ હતા. કંપનીએ અત્યાર સુધીમાં આશરે 2,500 એકાઉન્ટ ફ્રીઝ કર્યા છે, જેમાંથી મોટાભાગના વેપારીઓ અને દુકાનદારોના છે.
સૌથી વધુ રકમ નુહ જિલ્લામાંથી ઉપાડવામાં આવી હતી. કંપનીએ 23 સપ્ટેમ્બર સુધી નુહ મીની સચિવાલયના રૂમ નંબર 428માં એક કેમ્પ સ્થાપ્યો છે. જેમણે પોતાના પાકીટમાંથી પૈસા ઉપાડ્યા છે તેમને એક તક આપવામાં આવી છે. જો તેઓ પૈસા પરત કરવામાં નિષ્ફળ જાય તો FIR દાખલ કરવામાં આવશે. પ્રારંભિક તપાસમાં જાણવા મળ્યું છે કે, સોફ્ટવેર અપડેટ દરમિયાન ભૂલ થઈ હતી, જેના કારણે સુરક્ષા તપાસ અક્ષમ થઈ ગઈ હતી. કંપનીની વાર્ષિક મીટિંગ થવાની હતી, ઓડિટ ચાલી રહ્યું હતું અને ટેકનિકલ ટીમ રાત્રે કામ કરી રહી હતી. આ સમયે સિસ્ટમ નિષ્ફળ ગઈ. કંપનીની ટેકનિકલ ટીમ તપાસ કરી રહી છે.
મોબિક્વિકે સિક્યોરિટીઝ એન્ડ એક્સચેન્જ બોર્ડ ઓફ ઈન્ડિયા (SEBI) અને નેશનલ સ્ટોક એક્સચેન્જ સમક્ષ આ નાણાકીય અનિયમિતતા અંગે પોતાનું વલણ સ્પષ્ટ કરવું પડ્યું છે. SEBI શેરબજાર અને નાણાકીય બજારોનું નિરીક્ષણ અને નિયમન કરે છે. SEBIને લખેલી બે પાનાની નોટિસમાં કંપનીએ દાવો કર્યો હતો કે આ બાબતમાં કોઈ કર્મચારી સામેલ નથી.
મોબિક્વિકે એક સોફ્ટવેર અપડેટ બહાર પાડ્યું જે ટેકનિકલ ખામીને કારણે સુરક્ષાને બાયપાસ કરે છે. આનો અર્થ એ થયો કે એપ અપડેટ દરમિયાન સુરક્ષા તપાસ અક્ષમ કરવામાં આવી હતી, જેના કારણે ત્રણ પગલાં ખુલ્લા રહ્યા. આના પરિણામે વ્યવહારો નિષ્ફળ ગયા હોવા છતાં સફળ દેખાતા હતા. જ્યારે યુઝર્સ પાસે પૂરતું બેલેન્સ ન હતું ત્યારે પણ પૈસા ટ્રાન્સફર થઈ રહ્યા હતા. જ્યારે યુઝર્સે ખોટો UPI પિન દાખલ કર્યો હતો ત્યારે પણ વ્યવહારો સફળ રહ્યા હતા.
આ સુરક્ષા તપાસ 11 અને 12 સપ્ટેમ્બરની વચ્ચે બંધ કરવામાં આવી હતી. કંપનીને લગભગ 48 કલાક પછી આ બાબતની જાણ થઈ. ત્યાં સુધીમાં કંપનીના ખાતામાંથી ₹40 કરોડ ઉપાડી લેવામાં આવ્યા હતા. આ વ્યવહારો UPIનો ઉપયોગ કરીને કરવામાં આવ્યા હતા. નોંધપાત્ર રીતે આ ફક્ત હરિયાણાના ત્રણ જિલ્લાઓમાં થયું હતું જેમા નૂહ, પલવલ અને ગુરુગ્રામ.
નુહમાં સૌથી વધુ રકમ ઉપાડવામાં આવી હતી. સાયબર છેતરપિંડીની વાત આવે ત્યારે નુહની સરખામણી જામતારા સાથે કરવામાં આવે છે. ઝારખંડનો જામતારા જિલ્લો ઓનલાઈન સાયબર ક્રાઈમ, ખાસ કરીને ફિશિંગ કૌભાંડો માટે દેશભરમાં કુખ્યાત છે. અહીં છેતરપિંડી OTP, UPI અને KYC દ્વારા થાય છે.
12 સપ્ટેમ્બરના રોજ કંપનીના આંતરિક ઓડિટમાં આ મુદ્દો બહાર આવ્યો, ખાસ કરીને કારણ કે હરિયાણાના મર્યાદિત વિસ્તારમાં નોંધપાત્ર સંખ્યામાં વ્યવહારો થયા હતા. કંપનીએ તાત્કાલિક સુરક્ષા પગલાં શરૂ કર્યા. જે ખાતાઓમાંથી વ્યવહારો અથવા ઉપાડ થયા હતા તેના રેકોર્ડ પુનઃપ્રાપ્ત કરવામાં આવ્યા. અપડેટ દરમિયાન થયેલી ખામી, જેનો કેટલાક વ્યક્તિઓએ ઉપયોગ કર્યો હતો, તેને પણ સુધારી લેવામાં આવી. કંપનીએ 13 સપ્ટેમ્બરના રોજ ગુરુગ્રામ પોલીસમાં ફરિયાદ નોંધાવી.
મોબિક્વિક એપ દ્વારા કરવામાં આવેલા ₹40 કરોડના ગેરકાયદેસર વ્યવહારોમાંથી ₹30 કરોડ એકલા નુહમાં જ હતા. બાકીના ₹10 કરોડ ગુરુગ્રામ અને પલવલ જિલ્લામાં ગયા.
તપાસમાં સામેલ એક પોલીસ અધિકારીએ જણાવ્યું હતું કે, સાયબર છેતરપિંડી અથવા કંપનીના કર્મચારીઓની સંડોવણીની શક્યતાને સંપૂર્ણપણે નકારી શકાય નહીં. આ એંગલની પણ તપાસ કરવામાં આવી રહી છે. આ પાછળનું એક મોટું કારણ એ પણ હોઈ શકે છે કે નુહના લગભગ 80 ટકા દુકાનદારો અને વેપારીઓ મોબિક્વિક એપનો ઉપયોગ કરે છે.
ગુરુગ્રામ પોલીસ પ્રવક્તા અશોક કુમારના જણાવ્યા અનુસાર, અત્યાર સુધીમાં છ ધરપકડ કરવામાં આવી છે. જેમાં મેવાતના રેવાસન ગામના રેહાન, કામેડા ગામના વકાર યુનુસ, મરોરા ગામના વકીમ અકરમ, કામેડા ગામના મોહમ્મદ આમિર અને મોહમ્મદ અંસાર અને પલવલના ઉતાવડ પોલીસ સ્ટેશન વિસ્તારના મોહમ્મદ શકીલનો સમાવેશ થાય છે. અઢી હજાર ખાતાઓ ફ્રીઝ કરવામાં આવ્યા છે, જેમાં કુલ ₹8 કરોડ (આશરે $1.8 બિલિયન) હતા. તપાસ ચાલી રહી છે. જો મોબિક્વિકનો કોઈ કર્મચારી આ છેતરપિંડીમાં સંડોવાયેલો જણાશે તો તેમની સામે કાર્યવાહી કરવામાં આવશે. ફક્ત નુહમાં જ 6 હજાર ખાતાઓ શંકાના દાયરામાં છે.