ભારત ઓક્ટોબરના પહેલા અઠવાડિયામાં ‘કોલ્ડ સ્ટાર્ટ’ નામનો એક મોટો લશ્કરી અભ્યાસ કરવાનો છે. આ અભ્યાસમાં ડ્રોન અને કાઉન્ટર-ડ્રોન સિસ્ટમનું પરીક્ષણ કરવામાં આવશે. આ અભ્યાસ આપણી હવાઈ સંરક્ષણ પ્રણાલીની મજબૂતાઈ અને ક્યાં સુધારાની જરૂર છે તેનું મૂલ્યાંકન કરશે. ધ હિન્દુના એક અહેવાલ મુજબ, આ કવાયત ઓપરેશન સિંદૂર પછીની સૌથી મોટી તૈયારી હશે. એક વરિષ્ઠ અધિકારીએ જણાવ્યું હતું કે,”આ કવાયતનો ઉદ્દેશ્ય નવા હવાઈ ખતરા સામે દળોની તૈયારીઓનું પરીક્ષણ કરવાનો છે”. મંગળવારે દિલ્હીમાં આયોજિત ‘કાઉન્ટર યુએવી અને એર ડિફેન્સ સિસ્ટમ્સ’ કોન્ફરન્સમાં બોલતા એર માર્શલ આશુતોષ દિક્ષિતે પાકિસ્તાનનો ઉલ્લેખ કરતા કહ્યું કે તેઓ પણ ભારત જેવા બનવાનો પ્રયાસ કરી રહ્યા છે, પરંતુ આપણે હંમેશા એક ડગલું આગળ રહેવું પડશે.
એર માર્શલે કહ્યું PHD ચેમ્બર ઓફ કોમર્સ એન્ડ ઇન્ડસ્ટ્રી (PHDCCI)નો અંદાજ છે કે આગામી 5-6 વર્ષમાં ભારતમાં 10,000થી વધુ ડ્રોન હશે. આ અંદાજ HQ IDSના ટેકનોલોજી રોડમેપ રિપોર્ટ પર આધારિત છે. એર માર્શલ દિક્ષિતે વધુમાં જણાવ્યું હતું કે, કોન્ફરન્સમાં ‘ઓપરેશન સિંદૂર’ પર પણ ચર્ચા કરવામાં આવી હતી, જેમાં ભારતની કાઉન્ટર-ડ્રોન અને હવાઈ સંરક્ષણ તકનીકોની સફળતા પર પ્રકાશ પાડવામાં આવ્યો હતો.
ઇન્ટિગ્રેટેડ ડિફેન્સ સ્ટાફ (ઓપરેશન્સ)ના ડેપ્યુટી ચીફ રાકેશ સિંહાએ જણાવ્યું હતું કે, યુદ્ધનો ભાવિ માર્ગ ડ્રોન અને તેનો સામનો કરવા માટેની ટેકનોલોજી વચ્ચેની સ્પર્ધા દ્વારા નક્કી કરવામાં આવશે. તેમણે ઉમેર્યું હતું કે ભવિષ્યનો દરેક સંઘર્ષ તેના પર નિર્ભર રહેશે કે કયો દેશ તેના ડ્રોન અને કાઉન્ટર-ડ્રોન સિસ્ટમને વધુ આધુનિક અને અસરકારક બનાવી શકે છે.
તેમણે ભારપૂર્વક જણાવ્યું હતું કે કાઉન્ટર-ડ્રોન સિસ્ટમ્સ ફક્ત ત્યારે જ સફળ થશે જો તેમની પાસે ત્રણ મુખ્ય સુવિધાઓ હશે. પ્રથમ તેઓ દુશ્મન ડ્રોનને સચોટ રીતે ઓળખવામાં સક્ષમ હોવા જોઈએ. બીજું તેઓ કૃત્રિમ બુદ્ધિ (AI)નો ઉપયોગ કરીને ઝડપી અને સચોટ પ્રતિભાવ આપવા સક્ષમ હોવા જોઈએ. ત્રીજું તેઓ હાલની હવાઈ સંરક્ષણ પ્રણાલીઓ સાથે એકીકૃત રીતે સંકલિત થવામાં સક્ષમ હોવા જોઈએ.
ભારત વિશ્વનું પ્રથમ બેવડું ઉપયોગ કરતું સ્ટેલ્થ ડ્રોન, ‘રામા’ વિકસાવી રહ્યું છે. તે દુશ્મનના ઉચ્ચ-રિઝોલ્યુશન રડાર અને ઇન્ફ્રારેડ સિગ્નલોને ટાળી શકે છે અને એક સેકન્ડ કરતા પણ ઓછા સમયમાં હુમલો કરી શકે છે. રામામાં એક અનોખી સ્વદેશી કોટિંગ સામગ્રી છે જે રડાર અને ઇન્ફ્રારેડ શોધને 97% સુધી ઘટાડે છે. આ ડ્રોન હૈદરાબાદ સ્થિત સ્ટાર્ટઅપ વીરા ડાયનેમિક્સ અને બિનફોર્ડ રિસર્ચ લેબ દ્વારા સંરક્ષણ મંત્રાલયના સહયોગથી વિકસાવવામાં આવી રહ્યું છે. હાલમાં ફક્ત યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ, ચીન અને રશિયા પાસે જ રડારથી બચી શકે તેવા સ્ટેલ્થ ડ્રોન છે.