નેપાળ પછી સાઉથ અમેરિકન દેશ પેરુમાં Gen-Z ભ્રષ્ટાચારનો વિરોધ કરવા માટે રસ્તાઓ પર ઉતરી આવ્યા છે. 27 સપ્ટેમ્બરના રોજ, રાજધાની લીમામાં હજારો યુવાનોએ રાષ્ટ્રપતિ દિના બોલુઆર્ટે વિરુદ્ધ સૂત્રોચ્ચાર કર્યા અને વિરોધ કર્યો. આ પ્રદર્શનોના પરિણામે પોલીસ અને વિરોધીઓ વચ્ચે ઘર્ષણ થયું. પોલીસે ટીયર ગેસ છોડ્યા અને લાઠીચાર્જ કર્યો, જેના કારણે યુવાનોએ પથ્થરમારો કર્યો. પેન્શન સિસ્ટમમાં ફેરફાર બાદ 20 સપ્ટેમ્બરના રોજ વિરોધ પ્રદર્શન શરૂ થયા. નવા નિયમ મુજબ પેરુમાં 18 વર્ષથી વધુ ઉંમરના દરેક વ્યક્તિએ પેન્શન કંપનીમાં જોડાવું જરૂરી છે. વધુમાં, રાષ્ટ્રપતિ બોલુઆર્ટે અને સંસદ સામે લાંબા સમયથી જાહેર અસંતોષ છે. આ અભિનય માટે Gen-Z એ પ્રખ્યાત જાપાની એનાઇમ “વન પીસ” ના પાત્ર લૂફીને પોતાના રોલ મોડેલ તરીકે પસંદ કર્યા છે. આ પાત્ર ન્યાય માટે લડે છે.
અહીં, ભ્રષ્ટાચાર, આર્થિક અસુરક્ષા, વધતા ગુના અને જવાબદારીના અભાવે યુવાનોમાં ગુસ્સો ફેલાવ્યો છે. 2022 માં ભૂતપૂર્વ રાષ્ટ્રપતિ પેડ્રો કાસ્ટિલોની હકાલપટ્ટી અને ધરપકડ બાદ, સુરક્ષા દળોએ કાર્યવાહી કરી, જેમાં ડઝનબંધ વિરોધીઓ માર્યા ગયા. સરકાર પર પણ સવાલ ઉઠાવવામાં આવી રહ્યા છે. પેરુવિયન સરકારે તાજેતરમાં પેન્શન સિસ્ટમમાં ફેરફાર કર્યો છે. પહેલાં, લોકો ઈચ્છે તો પેન્શન યોજનામાં જોડાઈ શકતા હતા, પરંતુ તે ફરજિયાત નહોતું. સરકારે હવે એક નિયમ સ્થાપિત કર્યો છે કે કોઈપણ પેરુવિયન નાગરિક જે 18 વર્ષનો થાય છે તેણે પેન્શન આપતી કંપની/સંસ્થામાં જોડાવું આવશ્યક છે. આનો અર્થ એ છે કે કોઈપણ પુખ્ત વ્યક્તિ આ સિસ્ટમમાંથી બહાર નીકળી શકતો નથી. પેન્શન પ્રદાતાઓ ખાનગી અથવા સરકારી સંસ્થાઓ છે જે દર મહિને વ્યક્તિઓ પાસેથી ચોક્કસ રકમ એકત્રિત કરે છે. નિવૃત્તિ અથવા વૃદ્ધાવસ્થા પછી, આ પૈસા પેન્શન તરીકે પરત કરવામાં આવે છે. પેરુની રાષ્ટ્રીય આંકડા એજન્સી (INEI) અનુસાર, દેશની 27% વસ્તી 18 થી 29 વર્ષની વયના લોકો છે. આ યુવાનો આ ચળવળનો આધારસ્તંભ છે.
પેરુના Gen-Z, એટલે કે 18 થી 29 વર્ષની વયના યુવાનો, આ વિરોધમાં મોખરે છે. તેઓ જાપાની કોમિક “વન પીસ” ના પાત્ર “લૂફી” ને તેમના પ્રતીક તરીકે સ્વીકારી રહ્યા છે. વિરોધીઓ ખોપરીની ટોપીનું પ્રતીક લઈને જોવા મળે છે, જે લફીનો ટ્રેડમાર્ક છે. વિદ્યાર્થી નેતા લિયોનાર્ડો મુન્યોસે કહ્યું “લૂફી એક જગ્યાએથી બીજી જગ્યાએ જાય છે, લોકોને ભ્રષ્ટ અને સરમુખત્યારશાહી શાસકોથી મુક્ત કરે છે. પેરુમાં પણ આવી જ પરિસ્થિતિ છે. અમે હવે ચૂપ નહીં રહીએ”. વિદ્યાર્થી સેન્ટિયાગો ઝાપાટાએ કહ્યું,”આપણે મૃત્યુ અને ભ્રષ્ટાચારના સામાન્યીકરણથી કંટાળી ગયા છીએ. આપણી પેઢી ચૂપ બેસી રહેશે નહીં. સરકારે લોકોથી ડરવું જોઈએ, લોકોથી સરકારથી નહીં.” વન પીસ એક લોકપ્રિય જાપાની કોમિક બુક અને એનાઇમ શ્રેણી છે. તેની વાર્તા સ્વતંત્રતા, મિત્રતા અને ન્યાય માટે લડતા ચાંચિયાઓ પર કેન્દ્રિત છે. આ શ્રેણી વિશ્વભરના યુવાનોમાં અત્યંત લોકપ્રિય છે.
પેરુવિયન રાજકારણ પર સંશોધન કરતા પ્રિન્સટન યુનિવર્સિટીના પ્રોફેસર જો-મેરી બર્ટે રોઇટર્સને જણાવ્યું”પેરુમાં અસંતોષનું સ્તર ધીમે ધીમે વધી રહ્યું છે અને આ પરિસ્થિતિ લાંબા સમયથી ચાલુ છે”. પ્રોફેસર બર્ટના મતે, આ વિરોધ પ્રદર્શનો વૈશ્વિક સ્તરે લોકશાહી પર વધતા દબાણ વચ્ચે આવી રહ્યા છે. બોલુઆર્ટે વહીવટીતંત્ર પર અદાલતો, દેખરેખ સંસ્થાઓ અને ફરિયાદીઓને નબળા પાડવાનો આરોપ છે. પ્રોફેસર બર્ટે આને 1990ના દાયકામાં આલ્બર્ટો ફુજીમોરીના શાસનની યાદ અપાવે તેવું ગણાવ્યું, જ્યારે તેમણે ન્યાયિક પ્રણાલીને નિયંત્રિત કરીને સત્તા એકીકૃત કરી હતી. એવી પણ આશંકા છે કે 2026ની સામાન્ય ચૂંટણીઓ પહેલા સરકાર ચૂંટણી સંસ્થાઓને નબળી બનાવી શકે છે.
જુલાઈમાં ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઓફ પેરુવિયન સ્ટડીઝના એક અહેવાલ મુજબ, બોલુઆર્ટેની લોકપ્રિયતા ઘટીને માત્ર 2.5% થઈ ગઈ છે, જ્યારે સંસદની વિશ્વસનીયતા માત્ર 3% છે.
આ વિરોધ પ્રદર્શનો પેરુના મહત્વપૂર્ણ ખાણકામ ઉદ્યોગને પણ અસર કરી રહ્યા છે, જે વિશ્વનો ત્રીજો સૌથી મોટો તાંબાનો ઉત્પાદક અને સોના અને ચાંદીનો મુખ્ય ઉત્પાદક દેશ છે. હુડબે મિનરલ્સે મંગળવારે જણાવ્યું હતું કે તેણે ચાલુ વિરોધ પ્રદર્શનોને કારણે તેની કોન્સ્ટાન્સિયા ખાણ ખાતેની મિલને અસ્થાયી રૂપે બંધ કરી દીધી છે, જેના કારણે દેશની અર્થવ્યવસ્થા પર વધુ દબાણ આવી શકે છે.
લોકો કેમ ગુસ્સે છે?ઃ ઘણા લોકોને લાગે છે કે આ છેડતી જેવું છે. યુવાનોને નોકરી નથી મળી રહી, તો તેઓ પેન્શન માટે પૈસા ક્યાંથી જમા કરાવશે? પેન્શન આપતી સંસ્થાઓમાં ભ્રષ્ટાચાર અને પારદર્શિતાના અભાવની ફરિયાદો પહેલાથી જ છે. લોકો ઇચ્છે છે કે તે તેમની ઇચ્છા પર આધાર રાખે અને મજબૂરી ન બને. લોકો કહે છે કે સરકારે રોજગાર, શિક્ષણ અને સુરક્ષા પર ધ્યાન કેન્દ્રિત કરવું જોઈએ, અને બળજબરીથી પેન્શન યોજના લાદવી જોઈએ નહીં.