રશિયાના રાષ્ટ્રપતિ વ્લાદિમીર પુતિન આવતા મહિને ભારતની ખૂબ જ અપેક્ષિત મુલાકાત લેવાના છે. તેમની મુલાકાત પહેલા, રશિયાએ ભારતને એક “ભવ્ય ઓફર” કરી છે જેણે વૈશ્વિક સંરક્ષણ બજારમાં હલચલ મચાવી દીધી છે.
રશિયાએ ભારતને તેનું અત્યાધુનિક પાંચમી પેઢીનું સ્ટીલ્થ ફાઇટર એરક્રાફ્ટ, Su-57 (Su-57) ઓફર કર્યું છે. સૌથી અગત્યનું, રશિયાએ આ ઓફરનો પુનરોચ્ચાર કર્યો છે, જેમાં ભારતમાં 100% લાઇસન્સ-આધારિત ઉત્પાદન અને બિનશરતી ટેકનોલોજી ટ્રાન્સફરનો સમાવેશ થાય છે.
રશિયાનું આ પગલું ભારતની એક મુખ્ય માંગને પૂર્ણ કરે છે, જેને તે હવે દરેક મોટા સંરક્ષણ સોદામાં પ્રાથમિક્તા આપે છે. આ ઓફર એવા સમયે આવી છે જ્યારે ભારત પશ્ચિમી દેશો પાસેથી અદ્યતન જેટ ખરીદીને તેના વાયુસેનાના કાફલાને આધુનિક બનાવવા માંગે છે, જે ટેકનોલોજી શેર કરવામાં અનિચ્છા રાખે છે.
દુબઈ એર શોમાંથી ભારત માટે એક ખાસ ઓફર રશિયાની સરકારી હથિયાર કંપની, રોસોબોરોનેક્સપોર્ટના એક વરિષ્ઠ અધિકારીએ દુબઈ એર શો દરમિયાન ભારતને Su-57 પાંચમી પેઢીના ફાઇટર એરક્રાફ્ટ માટે એક આકર્ષક ઓફર સત્તાવાર રીતે રજૂ કરી. રશિયન અધિકારીએ સ્પષ્ટપણે જણાવ્યું હતું કે, અમે રશિયન નિર્મિત Su-57 વિમાન સપ્લાય કરવા અને ભારતમાં વિમાનનું ઉત્પાદન ગોઠવવા માટે તૈયાર છીએ, જેમાં ટેકનોલોજી ટ્રાન્સફરનો પણ સમાવેશ થાય છે.” તેમણે એ પણ ભાર મૂક્યો કે આ પેકેજ ફક્ત વિમાન પૂરતું મર્યાદિત નથી. તેમાં પાંચમી પેઢીની ટેક્નોલોજી, એન્જિન અને અન્ય મહત્વપૂર્ણ સિસ્ટમો માટે તકનીકી તાલીમનું વ્યાપક ટ્રાન્સફર શામેલ છે.
રશિયાએ ખાતરી કરી છે કે ભારતને આ અદ્યતન ટેક્નોલોજીઓ પર સંપૂર્ણ જ્ઞાન અને કુશળતા મળે.
છેલ્લા કેટલાક વર્ષોથી, ભારત તેની તમામ સંરક્ષણ ખરીદીઓમાં “મેક ઇન ઇન્ડિયા” અને 100% ટેકનોલોજી ટ્રાન્સફર’ ની નીતિ પર ભાર મૂકી રહ્યું છે. ભારતનું લક્ષ્ય તેની વ્યૂહાત્મક સ્વાયત્તતાને મજબૂત બનાવવાનું છે જેથી તે ભવિષ્યમાં લશ્કરી સાધનો માટે અન્ય કોઈ દેશ પર નિર્ભર ન રહે. વિઓનના અહેવાલ મુજબ, રશિયા કહે છે કે તે એવા થોડા ભાગીદારોમાંનો એક છે જે ટેક્નોલોજી રોકીને અથવા નિર્ભરતા બનાવીને ભારતની વ્યૂહાત્મક સ્વાયત્તતા-મર્યાદિત કરતું નથી. તેનાથી વિપરીત, રશિયા તેને વધુ મજબૂત બનાવવાનો માર્ગ ખોલે છે. બંને દેશો વચ્ચે ફાઇટર એરક્રાફ્ટ અંગે મિત્રતાનો પાયો 1960 મ નખાયો હતો, જ્યારે રશિયાએ ભારતમાં MIG-21 નું ઉત્પાદન કરવા સંમતિ આપી હતી, જેનાથી ભારતીય વાયુસેનાને એક નવો વેગ મળ્યો હતો.
આ રશિયન ઓફર એવા સમયે આવી છે જ્યારે ભારતીય વાયુસેના તેના કાફલામાં પાંચમી પેઢીના ફાઇટર એરક્રાફ્ટ ઉમેરવાનું સક્રિયપણે વિચારી રહી છે. પશ્ચિમી દેશો, જે અદ્યતન ફાઇટર જેટનું ઉત્પાદન કરે છે, તેઓ ઘણીવાર તેમના વ્યૂહાત્મક હિતોને કારણે ભારત સાથે તેમની સંવેદનશીલ મુખ્ય ટેકનોલોજી શેર કરવાનો ઇનકાર કરે છે. આ પૃષ્ઠભૂમિ સામે, રશિયન અધિકારીએ ભાર મૂક્યો હતો કે મોસ્કો આને તેની અનન્ય વિશેષતા માને છે. તેમણે કહ્યું કે તેમનો પ્રસ્તાવ કોઈપણ પ્રતિબંધો અને સંભવિત પ્રતિબંધો વિના ટેકનોલોજી ટ્રાન્સફરના સંદર્ભમાં રશિયન પક્ષની વિશ્વસનીયતા અને પારદર્શિત્ દવિ છે.” આ દર્શાવે છે કે રશિયા ભારતને માત્ર ગ્રાહક નહીં, પણ એક વિશ્વસનીય વ્યૂહાત્મક ભાગીદાર તરીકે જુએ છે.
Su-57 એક સ્ટીલ્થ મલ્ટિરોલ ફાઇટર એરક્રાફ્ટ છે, જે F-22 અને F-35 જેવા યુએસ જેટ સામે ટક્કર આપે છે. તેની અદ્યતન એવિઓનિક્સ, સુપરક્રૂઝ ક્ષમતા અને રડાર ચોરી તેને ભવિષ્યના યુદ્ધો માટે તૈયાર કરે છે. ભારત માટે આ વિમાનનું ઉત્પાદન કરવા માટેનું લાઇસન્સ મેળવવાથી ભારતીય વાયુસેનાની લડાઇ ક્ષમતામાં વધારો થશે જ, પરંતુ ભારતના સ્વદેશી એરોસ્પેસ ઉદ્યોગને પાંચમી પેઢીની તકનીકોમાં નિપુણતા મેળવવામાં પણ મદદ મળશે. પુતિનની મુલાકાત પહેલા આવેલો આ પ્રસ્તાવ. ભારત સાથેના તેના સંરક્ષણ સંબંધોને નવા અને ઉચ્ચ સ્તરે વધારવાની રશિયાની પ્રતિબદ્ધતાનો સંકેત આપે છે. ભારત આ “બિનશરતી” ટેકનોલોજી ટ્રાન્સફર ઓફરનો કેવી રીતે પ્રતિભાવ આપે છે તે જોવાનું બાકી છે, જે તેના સંરક્ષણ સ્વનિર્ભરતા (આત્મનિર્ભર ભારત) ના સ્વપ્નને સાકાર કરવામાં મદદ કરી શકે છે.