નો થર્ડ પાર્ટી! રશિયાની મધ્યસ્થતાની ઓફર છતાં ભારતે સીધો જ ઇનકાર કર્યો, કારણ શું?

રશિયાના રાજદૂત આલ્બર્ટ ખોરેવે (Albert Khorev) તાજેતરમાં પાકિસ્તાન અને ભારત વચ્ચેના સંઘર્ષોમાં મધ્યસ્થતા કરવા માટે રશિયાની તત્પરતાનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો હતો, જેને ભારતે તરત જ અસ્વીકાર કરી દીધો. આ પ્રસ્તાવ ૨૬ નવેમ્બર, ૨૦૨૫ ના રોજ ઇસ્લામાબાદમાં ઇન્સ્ટિટ્યૂટ ઑફ સ્ટ્રેટેજિક સ્ટડીઝ ઇસ્લામાબાદ દ્વારા આયોજિત એક ગોળમેજી ચર્ચા દરમિયાન સામે આવ્યો હતો.

મધ્યસ્થતા પ્રસ્તાવ અને પાકિસ્તાનનો પ્રતિભાવ

રશિયન રાજદૂત આલ્બર્ટ ખોરેવે જણાવ્યું કે રશિયા પાકિસ્તાન અને ભારતની સાથે-સાથે પાકિસ્તાન અને અફઘાનિસ્તાન વચ્ચેના સંઘર્ષોમાં પણ મધ્યસ્થતા માટે તૈયાર છે. સાર્વજનિક રીતે ભંડોળ પૂરું પાડતી ટાસ (TASS) સમાચાર એજન્સીએ એ પણ ઉમેર્યું કે રાજદૂતે ટિપ્પણી કરી હતી કે દક્ષિણ એશિયાઈ દેશો વચ્ચેના તણાવને અવારનવાર બાહ્ય રાજ્યો દ્વારા ઉશ્કેરવામાં આવે છે.

આ કથિત પ્રસ્તાવને પાકિસ્તાને આવકાર્યો હતો. પાકિસ્તાની મીડિયાએ વિદેશ કાર્યાલયના પ્રવક્તા નફીસ ઝકરિયાને ટાંકીને જણાવ્યું હતું કે પાકિસ્તાન સંયુક્ત રાષ્ટ્ર સુરક્ષા પરિષદના સ્થાયી સભ્ય રશિયાના ધ્યાન અને આ લાંબા સમયથી પડતર મુદ્દામાં ભૂમિકા ભજવવાના ઇરાદાનું સ્વાગત કરે છે, જે યુએનએસસીના એજન્ડા પર છે.

ભારતનું વલણ: સ્પષ્ટ અસ્વીકૃતિ

જોકે, ભારતે આ પ્રસ્તાવને સ્વીકાર્યો નહોતો. વિદેશ મંત્રાલય (MEA)ના પ્રવક્તા ગોપાલ બાગલે એ સ્પષ્ટ કર્યું કે રશિયાએ ભારતને ભારત-પાક મુદ્દાઓ હલ કરવા માટે કોઈ મધ્યસ્થતા પ્રસ્તાવ આપ્યો નથી. ભારતે પુનરોચ્ચાર કર્યો કે મોસ્કો “સારી રીતે વાકેફ છે” કે નવી દિલ્હીની સ્થિતિ તમામ બાકી મુદ્દાઓને આતંકવાદ અને હિંસાથી મુક્ત વાતાવરણમાં દ્વિપક્ષીય રીતે (Bilateral) હલ કરવાની છે.

નવી દિલ્હીમાં રશિયન દૂતાવાસના એક વરિષ્ઠ રાજદ્વારીએ પણ મધ્યસ્થતાની કોઈપણ ઓફરના અહેવાલોને ફગાવી દીધા હતા, તેને પાકિસ્તાન તરફથી “કાલ્પનિક ઇચ્છા” (Fictional Wish) ગણાવી હતી. રાજદ્વારીએ ભારપૂર્વક જણાવ્યું કે રશિયાનું સ્પષ્ટ વલણ છે કે ભારત-પાક મુદ્દાઓ દ્વિપક્ષીય રીતે ઉકેલવાની જરૂર છે, અને રશિયા ક્યારેય આનાથી વિપરીત કંઈપણ સૂચવશે નહીં.

ભૂરાજકીય સંદર્ભ અને અસરો

વિશ્લેષણો દર્શાવે છે કે રશિયન રાજદૂત ખોરેવનો આ પ્રસ્તાવ સારી ભાવનાવાળો હોઈ શકે છે, પરંતુ રાજકીય રીતે ખોટો હતો. મધ્યસ્થીઓને તટસ્થ માનવામાં આવે છે. જોકે, રશિયાએ ૨૦૧૯ માં ભારત દ્વારા અનુચ્છેદ ૩૭૦ (Article 370) ને રદ કરવાના પગલાને સમર્થન આપ્યું હતું, જેનો પાકિસ્તાને સખત વિરોધ કર્યો હતો.

નિષ્ણાતોનું માનવું છે કે આ પ્રસ્તાવ ભારત સાથેના સંઘર્ષના સંબંધમાં રશિયાની સ્થિતિમાં ફેરફારનો સંકેત આપવાને બદલે, માત્ર પાકિસ્તાન સાથે વિશ્વાસ મજબૂત કરવા માટે હતો. એવું અનુમાન કરવામાં આવ્યું છે કે ભારત ખોરેવના આ મધ્યસ્થતા પ્રસ્તાવને અવગણશે, અને આ ઓફરમાંથી કંઈપણ પરિણામ મળવાની અપેક્ષા નથી.