સોમવારે દિલ્હીના ઈન્દિરા ગાંધી ઈન્ટરનેશનલ એરપોર્ટ પર પાવર કટની ઘટનાએ સામાન્ય લોકોની સાથે સરકારની ઊંઘ હરામ કરી દીધી છે. સૂત્રોનું માનીએ તો IGI એરપોર્ટની ઘટના બાદ રેલવે અને દિલ્હી મેટ્રો પર ખાસ ધ્યાન રાખવામાં આવી રહ્યું છે. ઉર્જા મંત્રાલયના અધિકારીઓના જણાવ્યા અનુસાર દેશમાં તીવ્ર ગરમીના મોજાને કારણે ટ્રીપિંગની ઘટનાઓ વધી છે.
જો કે, વીજળી ઉત્પાદનમાં કોઈ અછત નથી. પરંતુ, સંસાધનો અને કર્મચારીઓની અછતને કારણે યુપી, બિહાર, રાજસ્થાન, મહારાષ્ટ્ર અને ગુજરાત જેવા રાજ્યોમાં વીજ સંકટ વધુ ઘેરી બની શકે છે. કારણ કે, આ રાજ્યોમાં વીજળીનો વપરાશ અચાનક વધી ગયો છે.
જો આપણે IGI એરપોર્ટ પર પાવર ફેલ થવાની ઘટનાની વાત કરીએ તો તે જાણવા મળ્યું છે. DIAL એ કહ્યું છે કે 765 કિલોવોટ લાઇનમાં ટ્રીપિંગને કારણે ગ્રીડ પર વોલ્ટેજ વધ્યું છે. જેના કારણે એરપોર્ટનું મુખ્ય રીસીવિંગ સબ સ્ટેશન બંધ કરી દેવામાં આવ્યું હતું. આ ઘટના બાદ લોકોના મનમાં ડર ઉભો થયો છે કે શું દેશમાં વીજળીની સ્થિતિ સારી નથી? શું ભારતની સ્થિતિ પણ પાકિસ્તાન જેવી થશે?
તમને જણાવી દઈએ કે ભારત વીજળીના ક્ષેત્રમાં સતત પ્રગતિ કરી રહ્યું છે. હા, દેશના મોટાભાગના ભાગોને અસર કરતી તીવ્ર ગરમીના મોજાએ વીજળીના વપરાશમાં અનેકગણો વધારો કર્યો છે. વિવિધ રાજ્યોમાં સંસાધનોની અછતને કારણે લોકોને મુશ્કેલીનો સામનો કરવો પડી રહ્યો છે. ટ્રાન્સફોર્મર સળગી ગયા બાદ તેને બદલવામાં કલાકો લાગી જાય છે જેના કારણે લોકો પરેશાન થઈ રહ્યા છે. આ સ્થિતિ દરેક રાજ્યમાં ઓછા અંશે જોવા મળે છે.
ઉર્જા મંત્રાલયે વર્ષ 2024-25 માટે 1900 બિલિયન યુનિટ (BU) વીજળી ઉત્પાદનનું લક્ષ્ય નક્કી કર્યું છે. એટલે કે ગયા વર્ષના 1738.828 BU ના વાસ્તવિક ઉત્પાદન કરતાં લગભગ 9.3% વધુ. આમ છતાં સ્થિતિ ગંભીર બની રહી છે. વર્ષ 2023-24 દરમિયાન દેશમાં વીજળીનું ઉત્પાદન 1738.828 BU હતું. દિલ્હી-એનસીઆર, હરિયાણા, યુપી, બિહાર, રાજસ્થાન, ઝારખંડ, આસામ અને ઓડિશા જેવા રાજ્યોમાં વીજળીનો વપરાશ વધ્યો છે.
નાણાકીય વર્ષ 2024-25માં ભારતમાં કુલ વાર્ષિક વીજળીનો વપરાશ આશરે 1400 બિલિયન કિલોવોટ કલાક (kWh)ને વટાવી ગયો છે. દેશમાં પહેલીવાર એવું બન્યું છે કે રાત્રિની સરખામણીમાં દિવસે વીજળીનો વપરાશ વધ્યો હોય. સૌથી વધુ વીજળીનો વપરાશ કરતા રાજ્યોમાં મહારાષ્ટ્ર પ્રથમ સ્થાને છે. ગુજરાત બીજા ક્રમે છે અને આ પછી યુપી, તમિલનાડુ અને ઓડિશા જેવા રાજ્યો વીજળીના વપરાશમાં મોખરે છે. જ્યારે બિહાર જેવા રાજ્યોમાં પણ વાર્ષિક વીજળી વપરાશમાં 50 થી 100 BU નો વધારો થયો છે. છેલ્લા 10 વર્ષમાં બિહારમાં વીજળીનો વપરાશ લગભગ 400 ટકા વધ્યો છે.
હાલમાં ભારતના લોકો અન્ય દેશોની સરખામણીમાં ઓછી વીજળી વાપરે છે. વિશ્વમાં માથાદીઠ વીજળીનો વપરાશ 3130 KWH (કિલો વોટ કલાક) છે. જ્યારે ભારતમાં વીજળીનો વપરાશ માત્ર 1,181 KWH (કિલો વોટ કલાક) છે. બિહારમાં હજુ પણ દેશમાં માથાદીઠ વીજળીનો સૌથી ઓછો વપરાશ છે. જ્યાં આ આંકડો 311 KWH (કિલો વોટ કલાક) છે. જ્યારે બિહાર પછી આસામ બીજા ક્રમે છે. આસામમાં માથાદીઠ વીજળીનો વપરાશ 341 KWH (કિલો વોટ કલાક) છે. ગોવામાં, એક પરિવાર દર મહિને લગભગ 267.3 kWh વીજળી વાપરે છે, જે દેશમાં સૌથી વધુ છે.