પંજાબ અને હરિયાણાની સંયુક્ત રાજધાની ચંદીગઢને પંજાબના રાજ્યપાલના બંધારણીય અધિકારક્ષેત્રમાંથી દૂર કરવાની તૈયારીઓ ચાલી રહી છે. કેન્દ્ર સરકાર આ સંદર્ભમાં બંધારણ (131મો સુધારો) બિલ, 2025 રજૂ કરશે, જે 1 ડિસેમ્બરથી શરૂ થઈ રહેલા સંસદના શિયાળુ સત્ર દરમિયાન રજૂ કરવામાં આવશે. આ બિલ હેઠળ ચંદીગઢ માટે એક અલગ વહીવટકર્તાની નિમણૂક કરવામાં આવશે, જ્યારે હાલમાં પંજાબના રાજ્યપાલ વહીવટકર્તા છે.
હવે, ઉપરાજ્યપાલને વહીવટકર્તા તરીકે નિયુક્ત કરી શકાય છે.
આ સુધારા બિલનો વિરોધ કરતા નેતાઓ કહે છે કે તેના પસાર થયા પછી, ચંદીગઢ પર પંજાબનો વહીવટી અને રાજકીય નિયંત્રણ સમાપ્ત થઈ જશે. તેમનો આરોપ છે કે આનાથી ચંદીગઢને હરિયાણામાં ટ્રાન્સફર કરવાનો માર્ગ મોકળો થઈ રહ્યો છે. હાલમાં, યુટી ચંદીગઢમાં કર્મચારી ગુણોત્તર હરિયાણા માટે 40 ટકા છે, જ્યારે પંજાબનો 60 ટકા છે. બંને રાજ્યોના કર્મચારીઓ અને અધિકારીઓને યુટીમાં ડેપ્યુટેશન પર મોકલવામાં આવે છે.
ચંદીગઢ પર ફક્ત પંજાબનો જ અધિકાર છે: મુખ્યમંત્રી
મુખ્યમંત્રી ભગવંત માને જણાવ્યું હતું કે AAP સરકાર સંસદના આગામી શિયાળુ સત્રમાં કેન્દ્ર સરકાર દ્વારા રજૂ કરવામાં આવી રહેલા પ્રસ્તાવિત બંધારણ (131મો સુધારો) બિલનો સખત વિરોધ કરે છે. આ સુધારો પંજાબના હિતોની વિરુદ્ધ છે. અમે પંજાબ વિરુદ્ધ કેન્દ્ર સરકારના કાવતરાને સફળ થવા દઈશું નહીં. પંજાબમાં ગામડાઓનો નાશ કરીને બનેલ ચંદીગઢ પર પંજાબનો એકમાત્ર અધિકાર છે. અમે અમારા અધિકારો છીનવા દઈશું નહીં. આ પ્રાપ્ત કરવા માટે અમે જે પણ પગલાં લેવા જરૂરી હશે તે લઈશું.
ચંદીગઢને પંજાબને સોંપવાનો પ્રસ્તાવ રજૂ કરવામાં આવ્યો હતો
1970માં કેન્દ્ર સરકારે ચંદીગઢને પંજાબને સોંપવાના પ્રસ્તાવને સૈદ્ધાંતિક રીતે સ્વીકાર્યો. રાજીવ-લોંગોવાલ કરારમાં પાછળથી ચંદીગઢને પંજાબને સોંપવા માટે જાન્યુઆરી 1986ની સમયમર્યાદા નક્કી કરવામાં આવી હતી. આ કરારને સંસદ દ્વારા પણ મંજૂરી આપવામાં આવી હતી, પરંતુ તે અમલમાં મુકાયો ન હતો. જો આ સુધારો બિલ પસાર થાય છે, તો ચંદીગઢ પર પંજાબના બંધારણીય અધિકારો ઓછા થઈ જશે.
સુધારા બિલનો રાજકીય વિરોધ શરૂ
પંજાબ વિધાનસભામાં વિરોધ પક્ષના નેતા પ્રતાપ સિંહ બાજવાએ જણાવ્યું હતું કે આ સુધારા બિલ પંજાબના રાજધાની પરના ઐતિહાસિક અને ભાવનાત્મક દાવાને અસરકારક રીતે નબળી પાડશે. કેન્દ્ર સરકાર જાણી જોઈને ચંદીગઢ, નદીના પાણી અને પંજાબ યુનિવર્સિટી પર પંજાબના કાયદેસરના અધિકારોને નબળી પાડવાનો પ્રયાસ કરી રહી છે.
કોંગ્રેસના ધારાસભ્ય પરગત સિંહે જણાવ્યું હતું કે આ સુધારા બિલ ચંદીગઢને પંજાબથી સંપૂર્ણપણે છીનવી લેવાના ભાજપના એજન્ડાનો એક ભાગ છે. આ બિલ હેઠળ, કેન્દ્ર સરકાર ચંદીગઢના વહીવટી માળખામાં મોટા ફેરફારો કરવા જઈ રહી છે. ચંદીગઢ પ્રશાસકની સત્તાઓ, જે પહેલા રાજ્યપાલ પાસે હતી, હવે ચંદીગઢ માટે નિયુક્ત કરવા માટે એક અલગ પ્રશાસક પાસે રહેશે. પંજાબ આ ગેરબંધારણીય હસ્તક્ષેપ ક્યારેય સ્વીકારશે નહીં.
પંજાબ કોંગ્રેસના પ્રમુખ અમરિંદર સિંહ રાજા વારિંગે પણ કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રી અમિત શાહને પરિસ્થિતિ સ્પષ્ટ કરવા અપીલ કરી છે. તેણે ચેતવણી આપી છે કે ચંદીગઢ પંજાબનું છે અને તેને છીનવી લેવાના કોઈપણ પ્રયાસના ગંભીર પરિણામો આવશે. તેમણે મુખ્યમંત્રી ભગવંત માનને આ મામલે તાત્કાલિક કેન્દ્ર સરકાર સાથે ચર્ચા કરવા પણ અપીલ કરી છે.
દરમિયાન, શિરોમણી અકાલી દળના પ્રમુખ સુખબીર સિંહ બાદલે કહ્યું કે જો સુધારો બિલ પસાર થાય છે, તો તે દેશ માટે સૌથી મોટું બલિદાન આપનારા પંજાબીઓ સાથે વિશ્વાસઘાત અને ભેદભાવ હશે. આ ચંદીગઢને પંજાબના વહીવટી અને રાજકીય નિયંત્રણમાંથી કાયમ માટે દૂર કરવાનો પ્રયાસ છે. તે સંઘવાદની ભાવનાની પણ વિરુદ્ધ છે.