કેન્દ્રની નરેન્દ્ર મોદી સરકારે લોકસભામાં એવા ત્રણ બિલ રજૂ કર્યા છે, જે ઘણા કાયદાઓની નવી વ્યાખ્યા નક્કી કરશે. ગૃહ પ્રધાન અમિત શાહે ભારતીય ન્યાય સંહિતા બિલ, ભારતીય નાગરિક સંરક્ષણ સંહિતા બિલ ૨૦૨૩ અને ભારતીય પુરાવા અધિનિયમ બિલ રજૂ કર્યા, રાજદ્રોહ કાયદાને સંપૂર્ણપણે નાબૂદ કર્યો. તેમણે કહ્યું કે આ બિલો ક્રિમિનલ પીનલ કોડમાં આમૂલ પરિવર્તન લાવશે.
આ સાથે, ભારતીય દંડ સંહિતા હવે ભારતીય ન્યાય સંહિતા કહેવાશે. ગુલામીની નિશાનીઓને જડમૂળથી ખતમ કરી દેવા કેન્દ્ર સરકારે સંસદમાં આજે ખરડો રજૂ કર્યો. શાહે કહ્યું કે આ બિલો રજૂ કરતી વખતે તેમણે કહ્યું કે આગામી સમયમાં જયારે આ બિલ કાયદો બનશે ત્યારે ભારતીય ન્યાયિક સંહિતામાં મોટો ફેરફાર થશે. તેણે મોબ લિંચિંગથી માંડીને ભાગેડુ ગુનેગારો સુધીના કાયદામાં ઘણા ફેરફારોનો પ્રસ્તાવ મૂક્યો છે. જોકે, આ બિલને સિલેક્ટ કમિટીને મોકલવાનો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે.
શાહે કહ્યું કે આ કાયદો બ્રિટિશ શાસનથી રાજદ્રોહના કાયદાને બચાવવા માટે બનાવવામાં આવ્યો હતો. શાહે કહ્યું કે હું કહેવા માંગુ છું કે આ સરકાર દ્વારા ઐતિહાસિક નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે અને રાજદ્રોહને સંપૂર્ણ રીતે ખતમ કરવાનો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો છે. અહીં લોકશાહી છે, દરેકને બોલવાનો અધિકાર છે. આ સાથે આ કાયદામાં અલગતાવાદ, સશસ્ત્ર વિદ્રોહ, વિધ્વંસક પ્રવૃતિઓ, ભારતની સાર્વભૌમત્વ એકતાને પડકારતો ભાગલાવાદ, આ બધાને હવે પહેલીવાર કાયદાની અંદર અર્થઘટન કરવામાં આવી રહ્યું છે અને સમગ્ર સંપત્તિ જપ્ત કરવાનો અધિકાર પણ છે. તપાસ કરનાર પોલીસ અધિકારીના સંજ્ઞાન પર કોર્ટ આદેશ કરશે, પોલીસ અધિકારી આદેશ આપી શકશે નહીં. કોર્ટમાં સુનાવણી બાદ થશે.
કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રીએ કહ્યું કે આ કાયદો સામાજિક સમસ્યાઓ અને મહિલાઓ વિરુદ્ધના અપરાધોનો સામનો કરવા માટે બનાવવામાં આવ્યો છે. નરેન્દ્ર મોદી સરકાર પહેલીવાર અપરાધની શ્રેણીમાં એવા લોકોને લાવી રહી છે જેઓ લગ્ન, નોકરી, પ્રમોશન અને ખોટી ઓળખના ખોટા વચનો આપીને શારીરિક સંબંધ બાંધતા હતા. ગેંગરેપના તમામ કેસમાં ૨૦ વર્ષની સજા અથવા આજીવન કેદની જોગવાઈ છે, જે આજે નથી. ૧૮ વર્ષથી ઓછી ઉંમરની છોકરીઓના કેસમાં મૃત્યુદંડની જોગવાઈ પણ છે.
શાહે કહ્યું કે ટ્રાયલમાં ગુમ રહેનારા ગુનેગારો માટે પણ સજાની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. તેણે કહ્યું કે દાઉદ ઘણા કેસમાં વોન્ટેડ છે, તે ભાગી ગયો, તેની ટ્રાયલ થતી નથી. અમે નક્કી કર્યું છે કે સેશન્સ કોર્ટના જજ કે જેમને સમગ્ર પ્રક્રિયા બાદ ભાગેડુ જાહેર કરવામાં આવશે તેમની ગેરહાજરીમાં કેસ ચલાવવામાં આવશે અને તેમને સજા પણ કરવામાં આવશે. તે દુનિયામાં જયાં પણ છુપાશે, તેને સજા થશે. જો તે સજાથી બચવા માંગતો હોય તો તેણે ન્યાયના આશ્રયમાં આવવું જોઈએ. આનાથી ઘણો ફરક પડશે.
બિલ રજૂ કરતાં અમિત શાહે કહ્યું કે મોબ લિંચિંગને લઈને ઘણો અવાજ આવ્યો છે, અમે તેને ખૂબ કાળજી આપી છે. મોબ લિંચિંગ માટે પણ આ કાયદામાં ૭ વર્ષની કેદ અથવા આજીવન કેદ અને મૃત્યુદંડની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે.
શાહે કહ્યું કે સ્નેચિંગની કોઈ જોગવાઈ નથી, પછી તે મહિલાઓની ચેઈન હોય કે બીજું કંઈ. ઘણા લોકો છુપાઈ ગયા કારણ કે તે ચોરી ન હતી. સ્નેચિંગ માટે કોઈ જોગવાઈ ન હતી. હવે સ્નેચિંગની જોગવાઈ પણ લાવવામાં આવી છે. ૩૨૪ માં, જો ગંભીર ઇજાને કારણે નિષ્ક્રિયતાની સ્થિતિ હતી, તો સજા ફક્ત ૭ વર્ષની હતી. જો કોઈ વ્યક્તિ બીટ જાય અને અઠવાડિયામાં હોસ્પિટલમાંથી બહાર આવે, તો તેની સજા થોડી અલગ છે. જો કાયમી અપંગતા આવે તો તેની સજા ૧૦ વર્ષ અથવા આજીવન કેદની છે.
શાહે કહ્યું કે ડીજીપી પાસે કદાચ સમય નથી અથવા તો કેટલાક ડીજીપી નિવૃત્ત થઈ ગયા છે. તેથી હવે તેને બોલાવવાની જરૂર નથી. હવે નવા કાયદા હેઠળ જે તે સમયના એસપી ફાઇલ જોયા બાદ કોર્ટને જણાવશે. અમે ઘોષિત ગુનેગારોની સંપત્તિ જપ્ત કરવાની જોગવાઈ પણ ઉમેરી રહ્યા છીએ. સંગઠિત અપરાધ માટે નવી જોગવાઈ ઉમેરવી, જે આંતર-રાજય ગેંગ અને સંગઠિત અપરાધ સામે સખત સજાની જોગવાઈ કરે છે.
શાહે કહ્યું કે જે ગુનેગારો દેશમાંથી ભાગી જતા હતા તેમની સામે ૧૦ વર્ષની સજાની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. સજા માફીના રાજકીય ઉપયોગની ઘણી વાર્તાઓ હતી, હવે અમે કહ્યું છે કે જો કોઈને સજા માફ કરવી હોય તો મૃત્યુદંડની સજા આજીવન કેદમાં માફ કરી શકાય છે અને આજીવન કેદની સજા ૭ વર્ષની જ માફ કરી શકાય છે. ૭ વર્ષની જેલની સજા ૩ વર્ષ સુધી જ માફ કરી શકાય છે, હવે બિહારમાં કેટલાક મામલા સામે આવ્યા છે, રાજકીય પ્રભાવ ધરાવતા લોકોને બક્ષવામાં નહીં આવે, તેમને પણ સજા ભોગવવી પડશે.
લોકસભામાં બોલતા ગૃહમંત્રીએ કહ્યું હતું કે ‘આ ત્રણ કાયદાઓને બદલીને, તેમના સ્થાને જે ત્રણ નવા કાયદા બનાવવામાં આવશે તેની ભાવના ભારતીયોને અધિકાર આપવા માટે હશે. આ કાયદાઓનો હેતુ કોઈને સજા કરવાનો રહેશે નહીં. તેનો હેતુ લોકોને ન્યાય આપવાનો રહેશે. અમિત શાહે કહ્યું કે ૧૮ રાજયો, છ કેન્દ્રશાસિત પ્રદેશો, ભારતની સર્વોચ્ચ અદાલત, ૨૨ ઉચ્ચ અદાલતો, ન્યાયિક સંસ્થાઓ, ૧૪૨ સાંસદો અને ૨૭૦ ધારાસભ્યો ઉપરાંત, જનતાએ પણ આ બિલો અંગે સૂચનો આપ્યા છે. ચાર વર્ષથી આ અંગે ઘણી ચર્ચા થઈ રહી છે. અમે આ અંગે ૧૫૮ બેઠકો કરી છે.’
કેન્દ્રીય મંત્રી અમિત શાહે લોકસભામાં કહ્યું કે આઈપીસી પરનું નવું બિલ રાજદ્રોહના ગુનાને સંપૂર્ણ રીતે રદ કરી દેશે. અલગતા, સશષા બળવો, વિધ્વંસક, પ્રવૃત્તિઓ, અલગતાવાદી પ્રવૃત્તિઓ અથવા ભારતની સાર્વભૌમત્વ અથવા એકતા અને અખંડિતતાને જોખમમાં મૂકતા કૃત્યો પર ભારતીય ન્યાય સંહિતા (નવી IPC)માં નવો ગુનો પણ ઉમેરવામાં આવ્યો છે.
કેન્દ્રીય ગૃહમંત્રી અમિત શાહે કહ્યું કે મોબ લિંચિંગ પર પણ કાયદો લાવવામાં આવશે. આ ઉપરાંત તેમણે કહ્યું કે આ નવો કાયદો આવવાથી આઝાદીનો સુવર્ણ યુગ શરૂ થયો છે. અમિત શાહે કહ્યું, ‘સંશોધન બિલમાં ૯ કલમો બદલીને દૂર કરવામાં આવી છે. ફેરફાર પછી, ૫૩૩ વિભાગો હશે.’
અમિત શાહે કહ્યું કે આ કેસની તપાસ ૧૮૦ દિવસમાં પૂરી કરવાની છે. બીજી તરફ જો દોષી સાબિત થશે તો ૩૦ દિવસમાં સજા ભોગવવી પડશે. કાયદામાં ગુલામીના ૪૭૫ પ્રતીકો હતા. રાજયપાલ અને મુખ્યમંત્રી પાસેથી પણ સૂચનો લેવામાં આવ્યા હતા.
અમિત શાહે કહ્યું, ‘આ ત્રણેય બિલ સ્થાયી સમિતિને મોકલવામાં આવશે. આ સિવાય તેમણે કહ્યું, ‘આઝાદીનું અમૃત શરૂ થઈ ગયું છે. જૂના કાયદામાં માત્ર સજા હતી. અંગ્રેજોના ત્રણેય કાયદા બદલાશે. જૂના કાયદાને બદલવા માટે આ બિલ લાવવામાં આવ્યું છે.’ અમિત શાહે કહ્યું, ‘આ નવા બિલથી IPC, CrPC અને એવિડન્સ એક્ટ સમાપ્ત થઈ જશે. નવા કાયદાનો હેતુ ન્યાય આપવાનો રહેશે. મહિલાઓ અને બાળકોને ન્યાય મળશે.'(૨૧.૩૭)
કેટલાક મુખ્ય કાયદા જે બદલાશે
* ઈન્ડિયન પીનલ કોડ હવે ઈન્ડિયન કોડ ઓફ જસ્ટિસ કહેવાશે
* ખોટી ઓળખ આપીને સેક્સ કરવું ગુનો છે
* ગેંગરેપના તમામ કેસમાં ૨૦ વર્ષની કેદ અથવા આજીવન કેદ
* ૧૮ વર્ષથી ઓછી ઉંમરની છોકરીઓના કેસમાં મૃત્યુદંડ
* મોબ લિંચિંગ માટે ૭ વર્ષની સજા, આજીવન કેદ અને મૃત્યુદંડની જોગવાઈ
* જો ગંભીર ઈજાને કારણે મગજ મૃત્યુ પામે છે, અપંગતા આવે છે, તો સજા ૧૦ વર્ષ અથવા આજીવન કેદ છે.
* હવે બાળકો સામેના ગુનામાં ૧૦ વર્ષની જેલ
બિલમાં નવું શું છે…
* બિલ અનુસાર નવા કાયદા દ્વારા કુલ ૩૧૩ ફેરફારો કરવામાં આવ્યા છે. સરકાર દ્વારા ફોજદારી ન્યાય પ્રણાલીમાં સંપૂર્ણ ફેરફાર કરવામાં આવ્યો છે. જે કલમોમાં ૭ વર્ષથી વધુની સજા છે, ત્યાં ફોરેન્સિક ટીમ પુરાવા એકત્ર કરવા પહોંચી જશે.
* રાજદ્રોહની સજામાં ફેરફાર કરવામાં આવ્યો છે. સૂચિત કલમ ૧૫૦માં રાજદ્રોહ સંબંધિત જોગવાઈ છે. રાજદ્રોહની સજા આજીવન કેદ અથવા ત્રણ વર્ષ સુધીની કેદ છે. નવી જોગવાઈ ૩ વર્ષની જેલને ૭ વર્ષની કેદમાં ફેરવે છે.
* ૨૦૨૭ પહેલા દેશની તમામ કોર્ટ કોમ્પ્યુટરાઈઝ થઈ જશે. જો કોઈ વ્યક્તિની ધરપકડ કરવામાં આવશે તો તેના પરિવારજનોને તાત્કાલિક જાણ કરવામાં આવશે. આ માટે આવા પોલીસ અધિકારીની નિમણૂક કરવામાં આવશે.
* ૩ વર્ષ સુધીની સજાપાત્ર કલમોની સમરી ટ્રાયલ થશે. જેના કારણે આ કેસની સુનાવણી અને નિર્ણય ટૂંક સમયમાં આવશે. જજે આરોપ ઘડ્યાના ૩૦ દિવસની અંદર પોતાનો ચુકાદો આપવો પડશે.
* જો સરકારી કર્મચારી સામે કેસ નોંધાય છે તો ૧૨૦ દિવસમાં કેસ ચલાવવાની પરવાનગી આપવી જરૂરી છે.
* સંગઠિત અપરાધમાં કઠોર સજાની જોગવાઈ કરવામાં આવી છે. મૃત્યુદંડની સજાને આજીવન કેદમાં બદલી શકાય છે, પરંતુ સંપૂર્ણ નિર્દોષ મુક્તિ સરળ નહીં હોય.
* રાજદ્રોહને સંપૂર્ણપણે નાબૂદ કરવામાં આવી રહ્યો છે. કોર્ટ ગુનેગારોની મિલકત જપ્ત કરવાનો આદેશ આપશે, પોલીસ અધિકારીની નહીં.
* ૩ વર્ષમાં દરેકને ન્યાય મળશે.
પ્રસ્તાવિત નવા IPC કલમો
* ૧૪૫ : યુદ્ધ છેડવાનો/પ્રયાસ કરવો અથવા ભારત સરકાર સામે યુદ્ધ કરવા માટે ઉશ્કેરવું. તે વર્તમાન કલમ ૧૨૧ જેવું જ છે.
* ૧૪૬ : યુદ્ધ કરવાનું કાવતરું. તે વર્તમાન કલમ ૧૨૧A જેવું જ છે.
* ૧૪૭ : ભારત સરકાર સામે યુદ્ધ કરવાના ઈરાદા સાથે શષાો વગેરે એકત્રિત કરવા. તે હાલમાં કલમ ૧૨૨ જેવું જ છે.
* રાજદ્રોહ કાયદો સમાપ્ત થશે. તેના બદલે હવે કલમ ૧૫૦ હેઠળ ચાર્જ નક્કી કરવામાં આવશે. કલમ ૧૫૦ કહે છે – ભારતની સાર્વભૌમત્વ, એકતા અને અખંડિતતાને જોખમમાં મૂકતા કૃત્યો.