પાકિસ્તાનની આર્થિક સ્થિતિ ફરી એકવાર કથળવા લાગી છે. ખાદ્યપદાર્થોના ભાવ ત્યાં આસમાને છે. સ્થિતિ એટલી ખરાબ છે કે લોટ અને રોટલી જેવી વસ્તુઓના ભાવ એટલા વધી ગયા છે કે સામાન્ય લોકો માટે તેને ખરીદવી મુશ્કેલ બની રહી છે.
કરાચીમાં એક નાની દુકાન ચલાવતા અબ્દુલ હમીદે ન્યૂઝ એજન્સીને જણાવ્યું કે ખાદ્ય ચીજોની કિંમતો સતત વધી રહી છે અને સરકાર સામાન્ય લોકોની સમસ્યાઓને નજરઅંદાજ કરી રહી છે.
અબ્દુલ હમીદે કહ્યું, ‘લોકો ભારે મુશ્કેલી સાથે જીવી રહ્યા છે અને સરકારને તેમની ચિંતા નથી. અમે અમારા પરિવારો માટે પ્રાથમિક સુવિધાઓ પણ પૂરી પાડી શકતા નથી અને અમારા નેતાઓ મજા માણી રહ્યા છે. વીજળી, પાણી અને ગેસ જેવી પ્રાથમિક જરૂરિયાતો મોંઘી થઈ ગઈ છે. અમે ખોટા લોકોને વોટ આપ્યો છે. તેઓ અમારી જરૂરિયાતો પર ધ્યાન આપ્યા વિના મજા કરી રહ્યા છે.
લોકોનો આરોપ છે કે પાકિસ્તાનના તમામ સંસાધનોનો ઉપયોગ અમીરોને વધુ અમીર બનાવવા માટે કરવામાં આવી રહ્યો છે, જ્યારે સામાન્ય લોકો દરરોજ સંઘર્ષ કરી રહ્યા છે.
કરાચીમાં એક કિલો લોટ
800 પાકિસ્તાની રૂપિયામાં મળે છે. જ્યારે પહેલાં તે 230
રૂપિયા હતો. એટલું જ નહીં એક રોટલીની કિંમત 25 રૂપિયા
સુધી પહોંચી ગઈ છે. જો કે તે પાકિસ્તાની રૂપિયામાં છે,
પરંતુ ભારતીય ચલણના સંદર્ભમાં જોઈએ તો ત્યાં એક કિલો
લોટ 238 રૂપિયામાં મળે છે.
કરાચીના દુકાનદાર અબ્દુલ હમીદે કહ્યું કે આજે બજારમાં એક રોટલીની કિંમત 25 પાકિસ્તાની રૂપિયાથી વધુ થઈ ગઈ છે. ગરીબ વ્યક્તિ કોઈપણ રીતે તેના પરિવાર માટે આ ખર્ચ ઉઠાવી શકતી નથી. વહીવટીતંત્રે લોકો વિશે થોડું વિચારવું જોઈએ.
કરાચીમાં પ્રાથમિક શાળાના શિક્ષક અબ્દુલ જબ્બરે કહ્યું કે મૂળભૂત બાબતો હવે આપણી પહોંચની બહાર છે. ગેસનું ઉદાહરણ લો, તેઓ આપણને મૂર્ખ બનાવતા રહે છે કે સરકાર એલપીજીની વ્યવસ્થા કરી રહી છે. હું એક શિક્ષક છું અને હું મારા વિદ્યાર્થીઓને શીખવું છું કે આપણા દેશમાં કુદરતી સંસાધનો વિપુલ પ્રમાણમાં છે, પણ હું પોતે જાણતો નથી કે તે સાચું છે કે નહીં, કારણ કે જો આપણી પાસે વિપુલ સંસાધનો હોત તો ગેસ આટલો મોંઘો ન હોત.
તેમણે કહ્યું, ‘થોડા સમય પહેલાં લોટ 230 રૂપિયા પ્રતિ કિલોના ભાવે મળતો હતો, હવે તેની કિંમત 800 રૂપિયાને વટાવી ગઈ છે. જે વ્યક્તિ દરરોજ 500 રૂપિયા કમાય છે તે તેના પરિવાર માટે રોજિંદા ભોજનની વ્યવસ્થા કેવી રીતે કરશે?’
સ્થાનિક અખબાર ‘ડૉન’ના અહેવાલ મુજબ પાકિસ્તાન હાલમાં જબરદસ્ત મોંઘવારીથી ઝઝૂમી રહ્યું છે. તાજેતરના મહિનાઓમાં અહીં મોંઘવારી દરમાં 38 ટકાનો વધારો થયો છે, જે દક્ષિણ એશિયામાં સૌથી વધુ છે. ખાદ્ય ફુગાવાનો દર પણ 48 ટકા પર પહોંચી ગયો છે, જે 2016 પછી સૌથી વધુ છે.
પાકિસ્તાન બ્યુરો ઓફ સ્ટેટિસ્ટિક્સના રિપોર્ટ અનુસાર, એક વર્ષમાં ખોરાક, વીજળી અને ગેસ જેવી મૂળભૂત જરૂરિયાતોની કિંમતોમાં અનેકગણો વધારો થયો છે.
આ મુજબ શહેરી વિસ્તારોમાં તમામ ખાદ્ય સામગ્રી મોંઘી થઇ છે. જ્યારે ગેસના ભાવમાં 319%, વીજળીમાં 73%, ફર્નિચરના ભાવમાં 22% અને પુસ્તકોના ભાવમાં 34%થી વધુનો વધારો થયો છે. જે રીતે શહેરી વિસ્તારોમાં ભાવ વધી રહ્યા છે, તેવી જ સ્થિતિ ગામડાઓમાં પણ છે. ત્યાં પણ એક વર્ષમાં બટાકા, ડુંગળી, ટામેટાં, ગેસ, વીજળી બધું મોંઘું થઈ ગયું છે.
ખાદ્ય સામગ્રી. ભાવમાં વધારો(%માં)
ટામેટા. 188%
ડુંગળી. 84%
શાકભાજી. 55%
મસાલા. 49%
ગોળ. 44%
ખાંડ. 37%
બટાકા. 36%
લોટ. 32%
માંસ. 22%
તેનું સૌથી મોટું કારણ પાકિસ્તાન પર દેવામાં ભારે વધારો
અને અર્થવ્યવસ્થાની ધીમી ગતિ છે. ઈન્ટરનેશનલ મોનેટરી
ફંડ (IMF) એ પાકિસ્તાનને લોન આપવા માટે કેટલીક શરતો
રાખી હતી. આમાંની એક શરતોમાં સબસિડી દૂર કરવાનો
સમાવેશ થાય છે.
IMFની શરતને કારણે પાકિસ્તાન સરકારે સબસિડી નાબૂદ કરી છે, જેના કારણે ખાદ્યપદાર્થોથી લઈને મૂળભૂત જરૂરિયાતો સુધીની દરેક વસ્તુ મોંઘી થઈ રહી છે. આ સિવાય પાકિસ્તાની ચલણ પણ એક વર્ષમાં 50 ટકાથી વધુ નબળું પડ્યું છે. તેના કારણે આયાત મોંઘી થઈ ગઈ છે.
એશિયન ડેવલપમેન્ટ બેંકે (ADB) એપ્રિલમાં જ એક રિપોર્ટ જાહેર કર્યો હતો. આ રિપોર્ટમાં કહેવામાં આવ્યું છે કે આ વર્ષે પાકિસ્તાનનો આર્થિક વિકાસ દર 1.9 ટકા રહેવાની આશા છે. જે મ્યાનમાર, અઝરબૈજાન અને નૌરુ પછી સૌથી ઓછો હશે.
પાકિસ્તાન લાંબા સમયથી મંદીનો સામનો કરી રહ્યું છે. વિશ્વ બેંકે પણ તાજેતરમાં કહ્યું હતું કે અર્થતંત્રને કોઈપણ આંચકો 10 મિલિયન લોકોને ગરીબીમાં ધકેલી શકે છે. જ્યારે પાકિસ્તાનની લગભગ 10 કરોડ વસ્તી પહેલેથી જ ગરીબીમાં જીવી રહી છે.