16-17 કલાક સુધી સર્ચ ઓપરેશન ચાલી રહ્યું હતું પરંતુ સવારે 9 વાગ્યા સુધીમાં સ્પષ્ટ થઈ ગયું કે ઈરાનના રાષ્ટ્રપતિ ઈબ્રાહિમ રાયસીનું મોત થઈ ગયું છે. ગઈ કાલે તેઓ પૂર્વ અઝરબૈજાન પ્રાંતમાં એક ડેમનું ઉદ્ઘાટન કરીને પરત ફરી રહ્યા હતા. પર્વતીય વિસ્તારમાં ખરાબ હવામાનને કારણે હેલિકોપ્ટર ક્રેશ થયું. ધુમ્મસના કારણે કાટમાળ શોધવામાં ભારે મુશ્કેલી પડી હતી.
તુર્કી અને રશિયા સહિતના ઘણા દેશોએ મદદ મોકલી હતી. તેમ છતાં કોઈ ફાયદો થયો ન હતો. શિયા પ્રભુત્વ ધરાવતા દેશ ઈરાનના લોકો માટે આજે એક દુઃખદ સમાચાર આવ્યા છે અને ભારત સરકાર અને અહીંના લોકો પણ રાષ્ટ્રપતિ રાયસી સાથે જોડાયેલા સમાચારની અપડેટ લે છે.
પીએમ નરેન્દ્ર મોદીએ રાત્રે જ ટ્વિટ કરીને ઈરાનના રાષ્ટ્રપતિની સુરક્ષાની કામના કરી હતી. આ મુશ્કેલ સમયમાં ઈરાનના લોકો સાથે એકતા પણ દર્શાવી. આજે પીએમ મોદીએ ઈરાનના રાષ્ટ્રપતિના નિધન પર ઊંડો શોક વ્યક્ત કર્યો છે. આવી સ્થિતિમાં એ જાણવું જરૂરી છે કે ઈરાનના રાષ્ટ્રપતિનું નિધન ભારત માટે કેટલું મોટું નુકસાન છે?
બચાવ ટીમે કહ્યું છે કે ઈરાનના રાષ્ટ્રપતિને લઈ જતું હેલિકોપ્ટર સંપૂર્ણપણે બળી ગયું છે. તેની સાથે ઈરાનના વિદેશ મંત્રી સહિત ઘણા ટોચના અધિકારીઓ માર્યા ગયા છે. ઈરાનના સર્વોચ્ચ નેતા આયાતુલ્લાહ ખામેનીએ તાત્કાલિક એક ઈમરજન્સી બેઠક બોલાવી છે. ખાસ વાત એ છે કે 63 વર્ષના રાયસીને ખમેનીના ઉત્તરાધિકારી તરીકે જોવામાં આવી રહ્યા હતા. હા, ઈરાનમાં સર્વોચ્ચ નેતા સર્વોચ્ચ છે. આવી સ્થિતિમાં રાષ્ટ્રપતિના આકસ્મિક અવસાનથી ઈરાનની વિદેશ અથવા સ્થાનિક નીતિઓ પર બહુ ઓછી અસર પડશે. મોટાભાગની સત્તા સર્વોચ્ચ નેતા પાસે રહે છે. તે પોલિસી પર અંતિમ મહોર લગાવે છે.
ઈબ્રાહિમ રાયસી જૂન 2021માં હસન રુહાનીના સ્થાને ઈરાનના રાષ્ટ્રપતિ તરીકે ચૂંટાયા હતા. પીએમ નરેન્દ્ર મોદી સાથે તેમની સારી કેમિસ્ટ્રી જોવા મળી હતી. બંને નેતાઓ ગયા વર્ષે મળ્યા હતા. નવેમ્બરમાં બંને નેતાઓએ ફોન પર વાત પણ કરી હતી. આ દરમિયાન ગાઝાની સ્થિતિની સાથે ચાબહાર પોર્ટના વિકાસ પર પણ ચર્ચા થઈ હતી.
હેલિકોપ્ટર દુર્ઘટનામાં ઈરાનના રાષ્ટ્રપતિના મોતના સમાચાર એવા સમયે આવ્યા છે જ્યારે ભારત અને ઈરાને થોડા દિવસ પહેલા જ એક મોટી ડીલ ફાઈનલ કરી છે. ભારતને ચાબહારમાં સ્થિત શાહિદ બેહેસ્તી પોર્ટ 10 વર્ષ માટે ઓપરેશન માટે મળ્યું છે. આ ઈરાનનું બીજું સૌથી મહત્વપૂર્ણ બંદર છે. મોદી સરકારના મંત્રી સર્બાનંદ સોનોવાલ આ કરાર માટે ઈરાન ગયા હતા. આ ડીલની દુનિયાભરમાં ખૂબ ચર્ચા થઈ હતી. પાકિસ્તાન આ વાત પચાવી શક્યું ન હતું પરંતુ ભારત અને ઈરાન વચ્ચે મિત્રતા વધતી રહી.
હવે સવાલ એ છે કે શું ભવિષ્યમાં બંને દેશોના સંબંધો પર અસર પડશે? આને સમજવા માટે, ચાલો જાણીએ કે રાયસીના સમયમાં ભારત-ઈરાનના સંબંધો કેવી રીતે ચાલ્યા.
હા, થોડા અઠવાડિયા પહેલા જ્યારે ઈરાનના રાષ્ટ્રપતિ પાકિસ્તાન ગયા હતા ત્યારે પાકિસ્તાનના પીએમ શાહબાઝ શરીફે કાશ્મીર મુદ્દો ઉઠાવવાનો પ્રયાસ કર્યો હતો. તેમના તરફથી તેમણે આ અંગે ઈરાનના સમર્થનની વાત પણ કરી હતી, પરંતુ ઈરાનના રાષ્ટ્રપતિએ કાશ્મીરનો ઉલ્લેખ કરવાનું ટાળ્યું હતું અને ગાઝા પર ચર્ચા કરી હતી.
તાજેતરના વર્ષોમાં ઈરાન અને ભારત એકબીજાની ખૂબ નજીક આવી ગયા છે. જ્યારે પાકિસ્તાને ગ્વાદરમાં ચીન સાથેની નિકટતા વધારવાનું ચાલુ રાખ્યું, ત્યારે ભારતે બે ડગલાં આગળ વધીને ચાબહારમાં પોતાની સ્થાપના કરી. ઈરાન ખુશીથી ભારતને અફઘાનિસ્તાન, મધ્ય એશિયા અને તેનાથી આગળ પ્રવેશવાનો માર્ગ આપી રહ્યું છે. નોંધનીય છે કે ઈરાન પાકિસ્તાનને બાયપાસ કરીને અફઘાનિસ્તાનને દરિયાઈ માર્ગ પ્રદાન કરી રહ્યું છે. ભારત ત્યાં ઘણું રોકાણ કરશે.
ભારત માટે ઈરાન પર્શિયન ગલ્ફમાં મહત્વની શક્તિ છે. આવી સ્થિતિમાં બંને દેશો વચ્ચે સૈન્ય અને સુરક્ષા સંબંધો વધુ મજબૂત બન્યા છે. ઈરાનના બે સૌથી મોટા દુશ્મનો અમેરિકા અને ઈઝરાયેલ છે પરંતુ ભારતે ક્યારેય જૂથવાદની રમત રમી નથી. તેઓ વિશ્વભરના દેશો સાથે દ્વિપક્ષીય સંબંધો પર ભાર આપતા રહ્યા છે. આ જ કારણ છે કે ભારતના અમેરિકા, ઈઝરાયેલ અને ઈરાન સાથે પણ સારા સંબંધો છે.
જો ભારતનું વિભાજન ન થયું હોત તો ઈરાન આપણો પાડોશી દેશ હોત. શિયા ઈસ્લામિક દેશ ઈરાન સાથે ભારતના સંબંધો ક્યારેય ખરાબ રહ્યા નથી. હા, પ્રતિબંધોને કારણે બંને દેશોના સંબંધોમાં ચોક્કસપણે ઉતાર-ચઢાવ આવ્યા હતા. 2021 માં, વિદેશ પ્રધાન જયશંકર રાષ્ટ્રપતિ રાયસીના શપથ ગ્રહણ માટે તેહરાન ગયા હતા. NSA અજિત ડોભાલ પણ નિયમિત રીતે ઈરાનની મુલાકાતે છે. છેલ્લા ત્રણ વર્ષમાં ભારત અને ઈરાન વચ્ચેના સંબંધો ઝડપથી આગળ વધી રહ્યા હતા. આવી સ્થિતિમાં રાષ્ટ્રપતિ રાયસીનું નિધન દ્વિપક્ષીય સંબંધોની દ્રષ્ટિએ ભારત માટે મોટી ખોટ છે.
ઈરાન અને ભારતની મિત્રતા જ હતી કે જ્યારે એપ્રિલમાં ઈઝરાયેલનું જહાજ જપ્ત કરવામાં આવ્યું ત્યારે થોડા સમય પછી ઈરાને જહાજમાં સવાર ભારતીયોને મુક્ત કરવાનું શરૂ કર્યું. ઈરાનના રાજદૂતો અને નેતાઓએ ઘણી વખત કહ્યું છે કે ભારત સાથેના તેમના સંબંધો ઐતિહાસિક છે, જે સેંકડો વર્ષ જૂના છે. અમારી વચ્ચે ઘણી સામ્યતાઓ છે. આપણા આર્થિક સંબંધો વધુ વધી શકે છે.
ઈરાનના રાષ્ટ્રપતિના નિધન પર પીએમ મોદીના શબ્દો બંને દેશોના સંબંધોને વ્યક્ત કરે છે. તેણે લખ્યું, ‘ઈરાનના રાષ્ટ્રપતિ ડૉ. ઈબ્રાહિમ રાયસીના નિધનથી ખૂબ જ દુઃખી અને આઘાત. ભારત અને ઈરાન વચ્ચેના દ્વિપક્ષીય સંબંધોને મજબૂત બનાવવામાં તેમના યોગદાનને હંમેશા યાદ રાખવામાં આવશે. તેમના પરિવાર અને ઈરાનના લોકો પ્રત્યે મારી સંવેદના. ભારત દુખની ઘડીમાં ઈરાનની સાથે છે. રાયસીનું નિધન એક મિત્ર તરીકે ભારત માટે મોટી ખોટ છે.