તમે ગુવારનું શાક તો ખાતા જ હશો, પરંતુ તમે જાણો છો કે એ જ ગુવાર ભારતને વર્ષે લાખો ડૉલર કમાવી આપે છે અને અમેરિકામાં તેની મોટી માત્રામાં નિકાસ કરવામાં આવે છે?
ક્લસ્ટર બીન્સ એટલે કે ગુવાર ભારતમાં એક શાક તરીકે ઉપયોગમાં લેવામાં આવે છે, પરંતુ ગુવારના બીન્સ એટલે કે તેનાં બીજમાંથી ‘ગુવાર ગમ’ બનાવવામાં આવે છે.
ગુવાર ગમની પાવડરની સ્વરૂપમાં ખૂબ મોટી માંગ છે, કારણ કે તેનો ઉપયોગ વિવિધ ઉદ્યોગોમાં દ્રાવણને ઘટ્ટ બનાવવા માટે સ્ટેબિલાઇઝર અને બાઇન્ડર તરીકે કરવામાં આવે છે.
તેનો ઉપયોગ જમીનમાંથી ગૅસ અને ક્રૂડ ઑઇલ કાઢવા માટે, ખાસ કરીને શૅલ પ્રકારના ખડકોમાંથી ફ્રેંકિગ એટલે કે હાઇડ્રોલિક ફ્રૅક્ચરિંગ માટે કરવામાં આવે છે.
આ પ્રક્રિયા દરમિયાન ગુવાર ગમ અને અન્ય પદાર્થોનું મિશ્રણ ખડકની તિરાડોમાં છોડવામાં આવે છે. તેનાથી ઑઇલ સરળતાથી વહે છે.
Getty Images
પેટ્રોલિયમ ઉદ્યોગ ઉપરાંત ગુવાર ગમનો ઉપયોગ અન્ન, ઔષધ, કાગળ અને કાપડ ઉદ્યોગમાં તથા સૌંદર્ય પ્રસાધનો ઉત્પાદનોમાં પણ કરવામાં આવે છે. આ બધાની વચ્ચે ભારત ગુવાર ગમનો મુખ્ય સ્રોત છે.
ગુવારની ખેતી ગુજરાત, રાજસ્થાન, હરિયાણા તેમજ મહારાષ્ટ્રમાં થાય છે. તામિલનાડુ, આંધ્ર પ્રદેશ, કર્ણાટક, ઉત્તર પ્રદેશ અને પંજાબમાં પણ ગુવાર ઉગાડવામાં આવે છે.
Getty Imagesઅમેરિકન ટેરિફની અસર ‘ગુવાર ગમ’ માર્કેટને પણ થશે એમ માનવામાં આવે છે.
ગુવારની ખેતી પાકિસ્તાન, અમેરિકા, ઑસ્ટ્રેલિયા, ચીન અને આફ્રિકામાં પણ થાય છે, પરંતુ ઍગ્રિકલ્ચર ઍન્ડ પ્રોસેસ્ડ ફૂડ પ્રોડક્ટ્સ ઍક્સ્પૉર્ટ ડેવલપમેન્ટ ઑથોરિટી (ઍપેડા)ના આંકડા મુજબ, વિશ્વના કુલ પૈકી 80 ટકા ગુવારનું ઉત્પાદન ભારતમાં થાય છે. માત્ર રાજસ્થાનમાં જ 72 ટકા ગુવારનું ઉત્પાદન થાય છે.
ગુવારને પુષ્કળ સૂર્યપ્રકાશ અને મધ્યમ વરસાદની જરૂર હોય છે. ભરપૂર વરસાદ થાય તો ગુવારના છોડ પર પાંદડાં વધુ ઊગે છે અને શીંગ તથા બીજનું કદ વધતું નથી.
તેથી ચોમાસાની મધ્યમાં જ્યારે વરસાદ ઓછો હોય ત્યારે એટલે કે જુલાઈ-ઑગસ્ટમાં ગુવારનું વાવેતર કરવામાં આવે છે અને તેનો પાક ઑક્ટોબર-નવેમ્બરમાં લેવામાં આવે છે.
ભારતમાં ઉત્પાદિત કુલ પૈકીના 90 ટકા ગુવાર ગમની નિકાસ કરવામાં આવે છે.
ભારતમાંથી વિવિધ સ્વરૂપે ગુવાર તથા ગુવાર ગમની નિકાસ કરવામાં આવે છે.
ઍપેડાની વેબસાઇટ પર ઉપલબ્ધ આંકડા મુજબ, 2023-24માં ભારતમાંથી 4,17,674 મેટ્રિક ટન ગુવાર ગમની નિકાસ કરવામાં આવી હતી, જેની કિંમત 541.65 કરોડ ડૉલર હતી.
Getty Imagesભારત ગુવારની મોટા પાયે નિકાસ કરે છે
ભારત ગુવાર ગમનો સૌથી મોટો નિકાસકાર દેશ છે, જ્યારે અમેરિકા સૌથી મોટો આયાતકાર દેશ છે. અમેરિકા ઉપરાંત જર્મની, રશિયા, નૉર્વે અને નેધરલૅન્ડ્સને પણ ભારત ગુવારની નિકાસ કરે છે.
ભારતે 2023-24માં અમેરિકામાં 106 મિલિયન ડૉલરના મૂલ્યના ગુવાર ગમની નિકાસ કરી હતી.
Getty Imagesટ્રમ્પે ભારત પર ટેરિફ લાદવાનો નિર્ણય લીધો ત્યારથી બંને દેશો વચ્ચેના સંબંધોમાં ખટાશ આવી છે.
ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ ફરીથી સત્તા પર આવ્યા પછી તેમણે અમેરિકન ઑઇલ અને કુદરતી ગૅસ ઉદ્યોગ પરનાં નિયંત્રણો હટાવ્યાં છે. તેથી ગુવાર ગમની માંગમાં મોટો વધારો થવાની અપેક્ષા હતી.
જોકે, ટ્રમ્પે ભારત પર ટેરિફ લાદવાનો નિર્ણય લીધો ત્યારથી બંને દેશો વચ્ચેના વ્યાપારના ભવિષ્ય બાબતે મૂંઝવણ સર્જાઈ છે.
અમેરિકન ટેરિફની અસર ગુવાર ગમ માર્કેટને પણ થશે, એવું માનવામાં આવે છે.