૧૪ એપ્રિલ ૧૮૯૧ના રોજ મધ્ય પ્રદેશના એક નાનકડા ગામ મહુમાં જન્મેલા ડૉ. ભીમરાવ આંબેડકર ની માતાનું નામ ભીમાબાઈ અને પિતાનું નામ રામજી માલોજી સકપાલ હતું. તેથી જ ડૉ. ભીમરાવ ની પ્રારંભિક અટક સકપાલ હતી.
મહાર જાતિના હોવાને કારણે લોકો તેમને નીચલી જાતિના માનતા હતા. અસ્પૃશ્ય ગણાતા હતા. આ જ કારણ છે કે તેને નાની ઉંમરથી જ ભેદભાવ અને સામાજિક અંતરમાંથી પસાર થવું પડ્યું હતું.
બાળપણથી જ પ્રતિભાશાળી હોવા છતાં તેમને જાતિ વિષયક શબ્દોનો સામનો કરવો પડ્યો હતો. તેથી જ શાળામાં તેમનું નામ લખાવતી વખતે પિતા રામજીએ તેમની અટકમાં સકપાલને બદલે ‘આંબડવેકર લખાવ્યું હતું. ‘આંબડવેકર ઉપનામનું કારણ તેમનું ગામ હતું. તેઓ કોંકણના અંબડવે ગામના વતની હતા, તેથી ગામના નામ પર ‘આંબડવેકર અટક પડી. ત્યારબાદ તેમનું નામ ભીમરાવ આંબેડકર લખવામાં આવ્યું.
આ રીતે પડ્યું નામ
ભીમરાવ આંબેડકરના નામ સાથે આંબેડકર જાેડાયાની વાર્તા શાળાના દિવસોની જ છે. બાબા સાહેબ વાંચવા અને લખવામાં ખૂબ જ ઝડપી હતા. આ ગુણને કારણે શાળાના એક શિક્ષક કૃષ્ણ મહાદેવ આંબેડકરને તેમના પ્રત્યે વિશેષ પ્રેમ હતો. કૃષ્ણ મહાદેવ આંબેડકર બ્રાહ્મણ હતા. વિશેષ સ્નેહને કારણે શિક્ષક કૃષ્ણ મહાદેવે ભીમરાવના નામ સાથે આંબેડકર અટક ઉમેર્યું. આ રીતે બાબાસાહેબનું નામ ભીમરાવ આંબેડકર થઈ ગયું. ત્યારથી તેમને આંબેડકરના નામથી બોલાવવામાં આવ્યા.
આંબેડકર જયંતિ અથવા ભીમ જયંતિએ ભારતીય બહુમતી અને નાગરિક અધિકાર કાર્યકર્તા બી.આર. આંબેડકરની સ્મૃતિની યાદમાં ૧૪ એપ્રિલે મનાવવામાં આવતો વાર્ષિક તહેવાર છે. તે ડો. બાબાસાહેબ આંબેડકરનો જન્મદિવસ છે. ૨૦૧૫થી તે સમગ્ર ભારતમાં સત્તાવાર જાહેર રજા તરીકે મનાવવામાં આવે છે. આંબેડકર જયંતિ માત્ર ભારતમાં જ નહીં, પરંતુ સમગ્ર વિશ્વમાં ઉજવવામાં આવે છે. આંબેડકરે તેમના સમગ્ર જીવન દરમિયાન સમાનતા માટે સંઘર્ષ કર્યો, તેથી તેમના જન્મદિવસને ભારતમાં ‘સમાનતા દિવસ’ તરીકે ઉજવવામાં આવે છે.
૧૪મી એપ્રિલના રોજ દેશભરમાં બાબાસાહેબ ભીમરાવ આંબેડકરની જન્મજયંતિની ઉજવણી કરવામાં આવે છે. ન્યાયશાસ્ત્રી, રાજકારણી, અર્થશાસ્ત્રી અને સમાજ સુધારક આંબેડકરને ભારતીય બંધારણના આર્કિટેક્ટ પણ કહેવામાં આવે છે. આંબેડકર દેશના એવા નેતાઓમાં જાણીતા છે, જેમણે ભારતીય રાજકારણને એક નવો આયામ આપ્યો. તેઓ દલિત બૌદ્ધ ચળવળ પાછળના મુખ્ય ચાલક તરીકે પણ ઓળખાય છે. આ બધા ઉપરાંત, આંબેડકરે કેન્દ્રીય બેંક એટલે કે ભારતીય રિઝર્વ બેંકની રચનામાં પણ યોગદાન આપ્યું છે. દેશના શ્રમ કાયદામાં ઘણા મહત્વપૂર્ણ ફેરફારો પણ આંબેડકરના કારણે શક્ય બન્યા હતા.