કેન્દ્રીય ગૃહ અને સહકાર મંત્રી, શ્રી અમિત શાહ તા. ૧૪ મી જુલાઈ, ૨૦૨૩ ના રોજ નવી દિલ્હીમાં એક દિવસીય મેગા કોન્સ્લેવ “FPOs થ્રુ સ્ટ્રેન્થનિંગ PACS” નું ઉદ્ઘાટન કરશે. આ કોન્ક્યુવનો ઉદ્દેશ્ય ખેડૂત ઉત્પાદક સંગઠનો (FPOs) દ્વારા પ્રાથમિક કૃષિ ધિરાણ મંડળીઓ (PACS)ને મજબૂત કરવાની રીતો પર ચર્ચા કરવાનો છે.
કોક્લેવમાં સેક્ટરના નિષ્ણાતો તેમજ દેશભરના FPOના સભ્યોની સહભાગિતા જોવા મળશે. આ મેગા કોન્ક્સવનું આયોજન સહકાર મંત્રાલય, ભારત સરકારના સહયોગથી રાષ્ટ્રીય સહકારી વિકાસ નિગમ (NCDC) દ્વારા કરવામાં આવી રહ્યું છે.
FPO એ કૃષિ પરિવર્તન માટેના મુખ્ય ઘટકોમાંનું એક છે, જે ખેડૂતો દ્વારા રચાયેલી સામૂહિક સંસ્થાઓ હોવાને કારણે, તેમને સંસાધનો એકત્રિત કરવામાં અને તેમની સોદાબાજીની શક્તિ વધારવા માટે સક્ષમ બનાવે છે, પ્રધાનમંત્રી શ્રી નરેન્દ્ર મોદીના “સહકાર સે સમૃદ્ધિ”ના વિઝનને સાકાર કરવા અને કેન્દ્રીય ગૃહ મંત્રી અને સહકાર મંત્રી શ્રી અમિત શાહના પ્રયાસોથી તાજેતરમાં સહકારી ક્ષેત્રમાં ૧૧૦૦ નવા FPOની રચના કરવાનો નિર્ણય લેવામાં આવ્યો હતો.
સહકારી ક્ષેત્રને પ્રોત્સાહન આપવા અને નાના અને સીમાંત ખેડૂતો માટે વ્યાપક આધાર પૂરો પાડવા, સહકાર મંત્રાલયની એક મહત્વપૂર્ણ પહેલ સાથે, કૃષિ અને ખેડૂત કલ્યાણ મંત્રાલયે તાજેતરમાં આ યોજના હેઠળ PACS ને મજબૂત કરીને સહકારી ક્ષેત્રમાં ૧૧૦૦ FPOs બનાવવા અને પ્રોત્સાહન આપવા માટે NCDCને વધારાના બ્લોક્સ ફાળવવામાં આવ્યા છે.
FPOને પ્રોત્સાહન આપવા અને મદદ કરવા માટે FPOs યોજના હેઠળ, દરેક FPO ને રૂ. 33/- લાખની નાણાકીય સહાય પૂરી પાડવામાં આવે છે. તેમજ ક્લસ્ટર આધારિત બિઝનેસ ઓર્ગેનાઈઝેશન(CBBOs) ને રૂ. ૨૫/- લાખ પ્રતિ FPO ની રચના માટે પણ નાણાકીય સહાય આપવામાં આવે છે.
FPOs ખેતીને ટકાઉ બનાવવા અને આજીવિકાને પ્રોત્સાહન આપવામાં અને ખેતી પર નિર્ભર લોકોનું જીવન, એકંદરે ગુણવત્તા સુધારવામાં નિર્ણાયક ભૂમિકા ભજવે છે. FPO, નાના અને સીમાંત ખેડૂતો/ઉત્પાદકોને વધુ સારી કિંમતો મેળવવા, પરિવહન ખર્ચ ઘટાડવા અને એકંદર ઉત્પાદકતા વધારવામાં મદદ કરે છે. સરકાર એફપીઓ યોજનામાં PACS ને એકીકરણ કરવા દબાણ કરી રહી છે જેથી ખેડૂતો તેમની વ્યવસાયિક શ્રેણીને વિસ્તરણ કરી શકે જેમ કે ઉત્પાદન ઇનપુટ્સનો પુરવઠો; કૃષિ સાધનો જેમ કે ખેડૂત, ખેડનાર, કાપણી કરનાર, વગેરે અને પ્રક્રિયા અને મૂલ્યવર્ધન, જેમાં સફાઈ, વર્ગીકરણ, ગ્રેડિંગ, પેકિંગ, સંગ્રહ, પરિવહન, વગેરેનો સમાવેશ થાય છે.
PACS પાસે લગભગ ૧૩ કરોડ ખેડૂતોનો વિશાળ સભ્ય આધાર છે જેઓ મુખ્યત્વે ગાળાના ધિરાણ અને બિયારણ, ખાતર વગેરેના વિતરણમાં રોકાયેલા છે. હાલમાં, દેશના ૮૬ % થી વધુ ખેડૂતો નાના અને સીમાંત છે.
આ ખેડૂતોને વધુ સારી ગુણવત્તાની ચીજવસ્તુઓનું ઉત્પાદન કરવા પ્રોત્સાહિત કરવા
માટે સુધારેલી ટેકનોલોજી, ધિરાણ, બહેતર ઇનપુટ અને વધુ બજારોની ઍક્સેસ સાથે સુવિધા
આપવાની જરૂર હોવાથી, સરકારે PACS સાથે સંકળાયેલા ખેડૂતોને FPO બનાવવા માટે
પ્રોત્સાહિત કરવા માટે પગલાં લીધાં છે. આ સંદર્ભમાં, કેન્દ્રીય કૃષિ અને ખેડૂત કલ્યાણ
મંત્રાલયના નેજા હેઠળ કેન્દ્રીય ક્ષેત્ર યોજના “૧૦,૦૦૦ ખેડૂત ઉત્પાદક સંગઠનો (FPOs)
ની રચના અને પ્રમોશન” શરૂ કરવામાં આવી હતી.
NCDC એ સહકાર મંત્રાલય હેઠળની એક વૈધાનિક સંસ્થા છે જે કૃષિ ક્ષેત્રે ઉત્પાદન અને ઉત્પાદકતા વધારવા, કાપણી પછીની સુવિધાઓ ઉભી કરવા, સહકારી મંડળીઓની યોજના બનાવવા, પ્રોત્સાહન આપવા ધિરાણ પૂરું પાડવાનું કામ કરે છે.
નાણાકીય વર્ષ ૨૦૨૨-૨૩ દરમિયાન, રાષ્ટ્રીય સહકારી વિકાસ નિગમ (NCDC) દ્વારા કૃષિ પ્રક્રિયા, નબળા વર્ગો, સહકારી સંસ્થાઓનું કોમ્પ્યુટરાઇઝેશન, સેવા સહકારી, ધિરાણ સહકારી અને યુવા સહકારી સંસ્થાઓને કુલ રૂ. ૪૧,૦૩૧.૩૯/- કરોડ ધિરાણ પૂરું પાડવામાં આવ્યું છે.