સર્વાઇકલ કેન્સર એ ભારતમાં સ્ત્રીઓમાં જોવા મળતા કેન્સરનું બીજું સૌથી સામાન્ય સ્વરૂપ છે. સર્વાઇકલ કેન્સરની ગંભીરતાને ધ્યાનમાં રાખીને કેન્દ્રીય નાણામંત્રીએ બજેટમાં તેના માટે રસીકરણ કાર્યક્રમની જાહેરાત કરી છે. આ અંતર્ગત દેશમાં 9 થી 14 વર્ષની વયની છોકરીઓને સર્વાઇકલ કેન્સરની રસી આપવામાં આવશે.
આ નિર્ણય બાદ જોખમમાં જીવતી મહિલાઓમાં આશા જાગી છે. જો કે, તે ચિંતાનો વિષય છે કે દેશમાં 15 વર્ષથી વધુ ઉંમરની 50 કરોડથી વધુ મહિલાઓ જોખમમાં છે. જ્યારે દર વર્ષે 77 હજાર મહિલાઓ આ બીમારીના કારણે મૃત્યુ પામે છે. એટલે કે દરરોજ લગભગ 211 મહિલાઓ મૃત્યુ પામી રહી છે. વૈશ્વિક પરિપ્રેક્ષ્યમાં, 2020 માં, વિશ્વભરમાં 6,04,000 કેસ નોંધાયા હતા, જેમાં 3,42,000 લોકો મૃત્યુ પામ્યા હતા.
સામાન્ય રીતે, સર્વાઇકલ કેન્સરના લક્ષણો 30 વર્ષની ઉંમર પહેલા સ્ત્રીઓમાં દેખાતા નથી. જો છોકરીઓને 9 થી 14 વર્ષની વય વચ્ચે રસી આપવામાં આવે છે, તેઓ લૈંગિક રીતે સક્રિય થાય તે પહેલાં, પુખ્ત તરીકે કેન્સર થવાનું જોખમ લગભગ શૂન્ય છે.
વર્લ્ડ હેલ્થ ઓર્ગેનાઇઝેશન (ડબ્લ્યુએચઓ) અનુસાર, સર્વાઇકલ કેન્સર એ સર્વિક્સના કોષોમાં બનતું પેથોલોજી છે. ગર્ભાશયના નીચેના ભાગને સર્વિક્સ કહેવામાં આવે છે. આ તે ભાગ છે જે ગર્ભાશયને જન્મ નહેર (યોનિ) સાથે જોડે છે. આ કેન્સર ધીમે ધીમે વિકસે છે. જો તેની સમયસર સારવાર ન કરવામાં આવે તો આ કેન્સર જીવલેણ છે.
તે કેવી રીતે શરૂ થાય છે તે અહીં છે: સર્વાઇકલ કેન્સર મુખ્યત્વે માનવ પેપિલોમા વાયરસ (HPV) દ્વારા થાય છે, જે સેક્સ્યુઅલી ટ્રાન્સમિટેડ ચેપ છે. સેલ્યુલર સ્થાનના આધારે, સર્વાઇકલ કેન્સરને બે નામ આપવામાં આવે છે: સ્ક્વામસ સેલ કાર્સિનોમા અને એડેનોકાર્સિનોમા. લગભગ 90 ટકા કેસ સ્ક્વામસ સેલ કાર્સિનોમા છે. આ કેન્સર એક્ટોસેર્વિક્સના કોષોમાંથી વિકસે છે. જ્યારે, સર્વિક્સનો એડેનોકાર્સિનોમા એન્ડોસેર્વિક્સ ગ્રંથિમાં વિકસે છે. કેટલીકવાર, સર્વાઇકલ કેન્સરમાં સ્ક્વામસ સેલ કાર્સિનોમા અને એડેનોકાર્સિનોમા બંને લક્ષણો હોય છે. તેને મિશ્ર કાર્સિનોમા અથવા એડેનોસ્ક્વામસ કાર્સિનોમા કહેવામાં આવે છે.
સંભોગ દરમિયાન અસામાન્ય રક્તસ્રાવ, દુર્ગંધયુક્ત સ્રાવ અને પેલ્વિક પીડા જેવા લક્ષણો જોવા મળે છે. આ સિવાય માસિક સ્રાવની વચ્ચે રક્તસ્રાવ થવો, મેનોપોઝ પછી પણ લોહી આવવું, કમર અને પગમાં સતત દુખાવો થવો, વજન ઘટવું, થાક લાગવો અને ભૂખ ન લાગવી, પગમાં સોજો આવવા જેવા લક્ષણો જોવા મળે છે.
ડૉ. રામ મનોહર લોહિયા હોસ્પિટલ (આરએમએલ), નવી દિલ્હીના સ્ત્રીરોગ અને પ્રસૂતિશાસ્ત્ર વિભાગના વરિષ્ઠ વડા ડૉ. રેણુકા મલિક કહે છે કે સર્વાઇકલ કેન્સરની સમયસર સારવાર સાથે, દર્દીઓનો સર્વાઇવલ રેટ મહત્તમ 60 ટકા છે. જો સારવાર સમયસર કરવામાં આવે તો દર્દીના આગામી 5 વર્ષ સુધી જીવિત રહેવાની સંભાવના 91 ટકા છે. જો કે, સારવારને જીવન ટકાવી રાખવાની બાંયધરી આપતી કહી શકાય નહીં.