મે મહિનામાં ભારતના મોટાભાગના ભાગોમાં તાપમાન સામાન્ય કરતાં વધુ રહેવાની ધારણા છે. IMDના ડિરેક્ટર મૃત્યુંજય મહાપાત્રાના જણાવ્યા અનુસાર, રાજસ્થાન, હરિયાણા, પંજાબ, મધ્યપ્રદેશ, ઉત્તરપ્રદેશ, બિહાર, ઝારખંડ અને પશ્ચિમ બંગાળમાં ગરમીના દિવસોની સંખ્યા સામાન્ય કરતાં ચાર દિવસ વધુ રહેવાની ધારણા છે. બીજી તરફ, રાજસ્થાનના બાડમેરમાં ગરમીએ એપ્રિલનો 11 વર્ષનો રેકોર્ડ તોડી નાખ્યો. બુધવારે અહીં દિવસનું તાપમાન 46.8 ડિગ્રી સેલ્સિયસ નોંધાયું હતું. આ પહેલા 29 એપ્રિલ, 2014 ના રોજ તાપમાન 46.8 ડિગ્રી સેલ્સિયસ નોંધાયું હતું. મે મહિનામાં મધ્યપ્રદેશમાં તીવ્ર ગરમીનો ટ્રેન્ડ રહે છે. જો આપણે છેલ્લા 10 વર્ષના ડેટા પર નજર કરીએ તો, રાજસ્થાન અને ઉત્તર પ્રદેશની સરહદ નજીક આવેલા જિલ્લાઓમાં તાપમાન 48 ડિગ્રીને પાર થઈ ગયું છે. આ વખતે પણ આવી જ ગરમી પડી શકે છે. એપ્રિલ મહિનામાં દેશમાં મોટાભાગે હટીવેવ રહ્યું. રાજસ્થાન અને ગુજરાતમાં 6 થી 11 દિવસ અને પૂર્વી મધ્યપ્રદેશ અને વિદર્ભમાં 4 થી 6 દિવસ સુધી લુ ફુંકાઈ. સામાન્ય રીતે અહીં બે થી ત્રણ દિવસ ગરમીનો પ્રકોપ રહે છે.
2024નું વર્ષ ભારત માટે સૌથી ગરમ વર્ષોમાંનું એક હતું. ગયા વર્ષે, દેશ 554 દિવસ સુધી હીટવેવની અસર રહી હતી. વર્ષમાં365 દિવસ હોય છે, પરંતુ હીટવેવમાટે તેમને ગણવાની એક અલગ રીત છે. ધારો કે કોઈ મહિનામાં દિલ્હીમાં 10દિવસ, રાજસ્થાનમાં 15 દિવસ, યુપીમાં 12 દિવસ અને બિહારમાં 8 દિવસ હીટવેવ રહે છે, તો હીટવેવના દિવસો 45 (10+15+12+8) ગણાશે. આનો અર્થ એ થયો કે તે મહિનામાં આ ચાર રાજ્યોમાં હીટવેવની કુલ ઘટનાઓ 45 છે, અને એવું નથી કે મહિનામાં 45 દિવસ હીટવેવની ઘટનાઓ બની હતી. તેવી જ રીતે, 2024માં 554 હીટવેવના દિવસો એટલે કે દેશમાં હીટવેવની કુલ ઘટનાઓનો ઉલ્લેખ કરે છે, કેલેન્ડર દિવસોનો નહીં.
મેદાનીય, ડુંગરાળ અને દરિયાકાંઠાના વિસ્તારો માટે હીટવેવની સ્થિતિ નક્કી કરવાનો આધાર અલગ અલગ છે. જો સરેરાશ તાપમાન સામાન્ય કરતા 5°C વધુ હોય અથવા… તો તે દિવસને હીટવેવની અસર માનવામાં આવે છે. જો તાપમાન સામાન્ય કરતા 6.5°C કે તેથી વધુ વધે તો તેને તીવ્ર હીટવેવ માનવામાં આવે છે. IMD એ આગાહી કરી છે કે આ વર્ષે દેશના મોટાભાગના ભાગોમાં મહત્તમ અને લઘુત્તમ તાપમાન સામાન્ય કરતા વધારે રહેશે.
આગામી 3 દિવસ માટે હવામાન અપડેટ વિષે જણાવીએ, 2 મે – ઉત્તર-પશ્ચિમ ભારતમાં વેસ્ટર્ન ડિસ્ટર્બન્સ એક્ટિવ થઈ શકે છે. રાજસ્થાન, પંજાબ, હરિયાણા, ચંદીગઢ અને દિલ્હીમાં ધૂળની આંધી આવી શકે છે. પૂર્વી મધ્યપ્રદેશ અને ઉત્તરાખંડમાં કરા પડી શકે છે. ઓડિશા, બિહાર, અરુણાચલ, તેલંગાણા અને કેરળમાં વરસાદ પડી શકે છે. જમ્મુ અને કાશ્મીરમાં ગરમીનું ઓરેન્જ એલર્ટ છે. – ૩ મે – રાજસ્થાનમાં ધૂળની આંધી આવશે. મધ્યપ્રદેશમાં કરા પડી શકે છે. તેલંગાણા, મધ્ય મહારાષ્ટ્ર, કેરળ, રાયલસીમા, અરુણાચલ પ્રદેશમાં વરસાદનું એલર્ટ છે. યુપી, પંજાબ, ચંદીગઢ, દિલ્હી, બિહાર, ગુજરાતમાં ગરમીનું યલો એલર્ટ છે. – 4 મે – રાજસ્થાનમાં ધૂળની આંધી આવશે. મધ્યપ્રદેશમાં કરા પડી શકે છે. તેલંગાણા, મધ્ય મહારાષ્ટ્ર, મરાઠવાડા, રાયલસીમા, અરુણાચલ પ્રદેશમાં વરસાદનું એલર્ટ છે. રાજસ્થાન, છત્તીસગઢ, વિદર્ભ, કર્ણાટકમાં ગરમીનું ઓરેન્જ એલર્ટ છે. જ્યારે યુપી, પંજાબ, ચંદીગઢ, દિલ્હી, બિહાર, ગુજરાતમાં યલો એલર્ટ છે.
આજથી રાજસ્થાનમાં ગરમીથી થોડી રાહત મળવાની શક્યતા છે. ગુરુવારે 8 જિલ્લામાં ઓરેન્જ એલર્ટ અને 13 જિલ્લામાં યલો એલર્ટ જારી કરવામાં આવ્યું છે. આ જિલ્લાઓમાં વરસાદ, ભારે વાવાઝોડા અને કરા પડવાની ચેતવણી જારી કરવામાં આવી છે. બુધવારે, જેસલમેરમાં શહેરના ઇતિહાસમાં એપ્રિલનો સૌથી ગરમ દિવસ રહ્યો. અહીં મહત્તમ તાપમાન 46.4 ડિગ્રી સેલ્સિયસ નોંધાયું હતું. મે મહિનામાં મધ્યપ્રદેશમાં તીવ્ર ગરમીનો ટ્રેન્ડ છે. જો આપણે છેલ્લા 10 વર્ષના ડેટા પર નજર કરીએ તો, રાજસ્થાન અને ઉત્તર પ્રદેશની સરહદ નજીક આવેલા જિલ્લાઓમાં તાપમાન 48 ડિગ્રીને પાર કરી ગયું છે. આ વખતે પણ આવી જ ગરમી પડી શકે છે. જોકે, પહેલા અઠવાડિયામાં વરસાદ સાથે કરા પણ પડી શકે છે.
આજે એટલે કે ગુરુવારે બિહારના 25 જિલ્લાઓમાં વરસાદ માટે યલો એલર્ટ આપવામાં આવ્યું છે. 40 થી 50 કિમી પ્રતિ કલાકની ઝડપે ભારે પવન ફૂંકાય અને ગાજવીજ સાથે વરસાદ પડવાની શક્યતા છે. અહીં, ગુરુવારે સવારે રાજધાની પટનામાં ભારે વરસાદ પડ્યો હતો. લગભગ 30 મિનિટ સુધી કરા પડવાનું ચાલુ રહ્યું. નાલંદામાં પણ વરસાદ સાથે કરા પડ્યા હતા. હવામાન વિભાગે યુપીના 30 જિલ્લાઓમાં વરસાદની ચેતવણી આપી છે. પૂર્વીય ભાગમાં દિવસના તાપમાનમાં 3 થી 5 ડિગ્રી સેલ્સિયસનો ઘટાડો થયો છે. આ સાથે, ચેતવણી પણ આપવામાં આવી છે કે આ વિસ્તારોમાં 40 થી 50 કિમી પ્રતિ કલાકની ઝડપે પવન ફૂંકાશે. આજે પંજાબમાં લોકોને ગરમીથી થોડી રાહત મળવાની અપેક્ષા છે. વરસાદને લઈને યલો અને ઓરેન્જ એલર્ટ જારી કરવામાં આવ્યું છે. ગઈકાલે જાહેર કરાયેલા આંકડા મુજબ, પંજાબમાં સરેરાશ મહત્તમ તાપમાનમાં 0.5 ડિગ્રી સેલ્સિયસનો ઘટાડો નોંધાયો છે. જોકે, તાપમાન હજુ પણ સામાન્ય આસપાસ રહે છે. આજથી હરિયાણામાં હવામાન બદલાશે. જેના કારણે 1 થી 3 મે દરમિયાન રાજ્યભરમાં વરસાદની શક્યતા છે. હવામાન વિભાગે વાવાઝોડાની ચેતવણી પણ જારી કરી છે. પંચકુલા, અંબાલા, યમુનાનગર, કુરુક્ષેત્ર અને કૈથલ જિલ્લામાં તોફાનની ચેતવણી આપવામાં આવી છે. અન્ય જિલ્લાઓમાં યલો એલર્ટ જારી કરવામાં આવ્યું છે.