ભારત અને અમેરિકા વચ્ચે ફરીથી ટ્રેડ ડીલ પર વાતચીતની શક્યતાની વચ્ચે રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે ગુરુવારે કહ્યું હતું કે તેઓ ભારત અને વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની ખૂબ જ નજીક છે છતાંય તેમને ભારત પર પ્રતિબંધ લગાવવો પડ્યો. ટ્રમ્પે આ નિવેદન લંડનમાં બ્રિટિશ વડાપ્રધાન કીર સ્ટાર્મર સાથે જોઇન્ટ પ્રેસ-કોન્ફરન્સમાં આપ્યું. તેમને પૂછવામાં આવ્યું કે શું રશિયા પાસેથી તેલ ખરીદનાર દેશો પર પ્રતિબંધ લગાવીને વ્લાદિમીર પુતિન પર દબાણ વધારવાનો સમય આવી ગયો છે. આ અંગે ટ્રમ્પે કહ્યું, હું ભારત અને વડાપ્રધાન નરેન્દ્ર મોદીની ખૂબ જ નજીક છું. મેં તેમની સાથે થોડા દિવસ પહેલાં વાત કરી, તેમને જન્મદિવસની શુભકામનાઓ પાઠવી. તેમણે પણ સુંદર જવાબ આપ્યો. અમારી વચ્ચે ખૂબ જ સારા સંબંધ છે, પરંતુ મેં તેમના પર પ્રતિબંધ લગાવી દીધો. તેમણે આગળ કહ્યું, રશિયા પાસેથી તેલ ખરીદવાના કારણે મારે યુરોપીય દેશો અને ચીન પર પણ પ્રતિબંધ લગાવવો પડ્યો. ચીન આ સમયે અમેરિકા પર ખૂબ જ મોટો ટેરિફ લગાવી રહ્યું છે. હું અન્ય બાબતો કરવા તૈયાર છું, પરંતુ ત્યારે નહીં જ્યારે હું જે લોકો માટે લડી રહ્યો છું તેઓ રશિયા પાસેથી તેલ ખરીદી રહ્યા હોય.
17 સપ્ટેમ્બરના રોજ પીએમ મોદીને તેમના જન્મદિવસ પર અભિનંદન આપનારા સૌપ્રથમ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પ હતા. તેમણે 16 સપ્ટેમ્બરના રોજ રાત્રે 10:53 વાગ્યે પીએમ મોદીને ફોન કર્યો. ટ્રમ્પે રાત્રે 11:30 વાગ્યે તેમના સોશિયલ મીડિયા પ્લેટફોર્મ, ટ્રુથઆઉટ પર પીએમ સાથેની વાતચીત શેર કરી. ટ્રમ્પે લખ્યું, “મારા મિત્ર નરેન્દ્ર મોદી સાથે હમણાં જ ફોન પર વાત થઈ. મેં તેમને જન્મદિવસની શુભેચ્છા પાઠવી. તેઓ ખૂબ જ સુંદર કામ કરી રહ્યા છે. નરેન્દ્ર, રશિયા અને યુક્રેન વચ્ચેના યુદ્ધને સમાપ્ત કરવામાં તમારી મદદ બદલ આભાર.” ટ્રમ્પના અભિનંદનનો જવાબ આપતા મોદીએ X પર લખ્યું, “આભાર, મારા મિત્ર, રાષ્ટ્રપતિ ટ્રમ્પ. તમારી જેમ, હું પણ આપણી ભાગીદારીને નવી ઊંચાઈઓ પર લઈ જવા માંગુ છું. અમે યુક્રેન સંઘર્ષના શાંતિપૂર્ણ ઉકેલને સમર્થન આપીએ છીએ.”
અમેરિકા દ્વારા ભારત પર 50% ટેરિફ લાદવામાં આવ્યા બાદ 40 દિવસમાં મોદી અને ટ્રમ્પ વચ્ચે આ પહેલી વાતચીત હતી. ટેરિફ લાદવામાં આવ્યા બાદ ભારત અને અમેરિકા વચ્ચેના સંબંધો બગડ્યા છે. રશિયા પાસેથી તેલ ખરીદવા બદલ દંડ તરીકે અમેરિકાના રાષ્ટ્રપતિ ડોનાલ્ડ ટ્રમ્પે 27 ઓગસ્ટના રોજ ભારત પર ટેરિફ લાદ્યો હતો. મોદીની ટ્રમ્પ સાથે છેલ્લી ફોન વાતચીત 17 જૂનના રોજ લગભગ 35 મિનિટ ચાલી હતી. 27 ઓગસ્ટના રોજ, જર્મન અખબાર ફ્રેન્કફર્ટર ઓલ્ગેમીન ઝેઈટંગ (FAZ) એ દાવો કર્યો હતો કે ટેરિફ વિવાદ પર તાજેતરના અઠવાડિયામાં મોદીએ ટ્રમ્પના ફોન કોલને ચાર વખત નકારી કાઢ્યા હતા.
ટ્રમ્પ દ્વારા પીએમ મોદીને તેમના જન્મદિવસે ફોન કર્યા બાદ, એવી અટકળો ચાલી રહી છે કે ભારત અને અમેરિકા વેપાર સોદા પર વાટાઘાટો ફરી શરૂ કરી શકે છે. બંને દેશો વચ્ચે વાટાઘાટોના પાંચ રાઉન્ડ થયા છે, પરંતુ 25-29 ઓગસ્ટના રોજ યોજાનાર છઠ્ઠા રાઉન્ડને ટેરિફ લાદવામાં આવતા મુલતવી રાખવામાં આવ્યો હતો. 16 સપ્ટેમ્બરના રોજ ટ્રમ્પ અને મોદીની ફોન પર વાતચીતના કલાકો પહેલા દ્વિપક્ષીય વેપાર સોદા પર વાટાઘાટોની તૈયારી માટે દિલ્હીમાં યુએસ પ્રતિનિધિ બ્રેન્ડન લિંચ અને ભારતીય વાણિજ્ય વિભાગના ખાસ પ્રતિનિધિ રાજેશ અગ્રવાલ વચ્ચે એક બેઠક યોજાઈ હતી. આ બેઠક લગભગ સાત કલાક ચાલી હતી. બંને પક્ષોએ બાદમાં તેને સકારાત્મક ગણાવી હતી.
ટ્રમ્પે ટ્રુથ સોશિયલ પર એક પોસ્ટમાં લખ્યું, “મને એ જાહેરાત કરતા આનંદ થાય છે કે ભારત અને યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સ વચ્ચે વેપાર અવરોધો દૂર કરવા માટે વાટાઘાટો ચાલી રહી છે. હું આગામી અઠવાડિયામાં મારા ખૂબ જ સારા મિત્ર, પીએમ મોદી સાથે વાત કરવા માટે આતુર છું. મને વિશ્વાસ છે કે બંને મહાન દેશો માટે સફળ પરિણામ સુધી પહોંચવામાં આપણને કોઈ મુશ્કેલી નહીં પડે.” ટ્રમ્પની પોસ્ટના લગભગ પાંચ કલાક પછી, પીએમ મોદીએ એક X પોસ્ટમાં પણ લખ્યું, “ભારત અને અમેરિકા સારા મિત્રો અને કુદરતી ભાગીદારો છે. મને વિશ્વાસ છે કે આપણી વેપાર વાટાઘાટો ભારત-અમેરિકા ભાગીદારીની અમર્યાદિત શક્યતાઓને ખોલવાનો માર્ગ મોકળો કરશે.”
અમેરિકાની એક કોર્ટ હાલમાં ભારત સહિત અન્ય દેશો પર ઊંચા ટેરિફ લાદવા અંગેના કેસની સુનાવણી કરી રહી છે. 4 સપ્ટેમ્બરના રોજ, ટ્રમ્પે કોર્ટમાં જણાવ્યું હતું કે ભારત પર ટેરિફ લાદવો જરૂરી છે. તેમણે જણાવ્યું હતું કે આમ કરવામાં નિષ્ફળ જવાથી યુનાઇટેડ સ્ટેટ્સને નોંધપાત્ર આર્થિક નુકસાન થશે. ટ્રમ્પે અગાઉ નીચલી કોર્ટના ચુકાદાને પડકાર્યો હતો જેમાં કહેવામાં આવ્યું હતું કે તેઓ વિદેશી માલ પર ભારે ટેરિફ લાદી શકતા નથી. તેમણે દલીલ કરી હતી કે રશિયા-યુક્રેન યુદ્ધને રોકવા માટે ભારત પર ટેરિફ જરૂરી છે. તેમણે સુપ્રીમ કોર્ટમાં દલીલ કરી હતી કે ભારત પર રશિયન તેલ ખરીદવા દબાણ કરવા માટે ટેરિફ લાદવામાં આવ્યા હતા, જેનો હેતુ યુદ્ધને સમાપ્ત કરવામાં મદદ કરવાનો હતો. ટ્રમ્પે કહ્યું કે નીચલી કોર્ટનો નિર્ણય છેલ્લા પાંચ મહિનામાં તેમની વેપાર વાટાઘાટોને જટિલ બનાવી શકે છે. તે યુરોપિયન યુનિયન, જાપાન અને દક્ષિણ કોરિયા જેવા દેશો સાથે થયેલા કરારોને જોખમમાં મૂકી શકે છે.
યુએસ ઉદ્યોગ સચિવ હોવર્ડ લુટનિકે ભારત પર 25% વધારાના ટેરિફને દૂર કરવા માટે ત્રણ શરત મૂકી. તેમણે કહ્યું હતું કે ભારતે રશિયા પાસેથી તેલ ખરીદવાનું બંધ કરવું પડશે, બ્રિક્સથી અલગ થવું પડશે અને અમેરિકાને ટેકો આપવો પડશે. તેમણે કહ્યું હતું કે જો તમે (ભારત) રશિયા અને ચીન વચ્ચે સેતુ બનવા માગતા હો તો બનો, પરંતુ કાં તો ડોલર કાં તો અમેરિકાને ટેકો આપો. તમારા સૌથી મોટા ગ્રાહકને ટેકો આપો અથવા 50% ટેરિફ ચૂકવો, જોકે તેમણે એવી આશા પણ વ્યક્ત કરી કે ભારત ટૂંક સમયમાં અમેરિકા સાથે દ્વિપક્ષીય વેપાર કરાર માટે વાટાઘાટો કરશે. અમેરિકા હંમેશાં વાટાઘાટો માટે તૈયાર છે.