જે સમાચાર અમે તમને જણાવવાના છીએ, તે વાંચીને તમારું દિલ ખુશ થઈ જશે ડિજિટલ લેવડ-દેવડની પ્રક્રિયામાં એક મોટો બદલાવ થવા જઈ રહ્યો છે. રિઝર્વ બેન્ક ઓફ ઇન્ડિયા (RBI) ડિજિટલ લેવડ-દેવડ માટે એક એવી સિસ્ટમ લઈને આવી રહ્યું છે જેના પછી ઠગાઈ અને સ્કેમ પર લગામ લાગશે.
ડિજિટલ લેવડ-દેવડમાં વાત હવે ફક્ત OTP (વન-ટાઇમ પાસવર્ડ) સુધી સીમિત નહીં રહે. સલામતીનું સ્તર (Safety Level) એક લેવલ વધુ ઉપર જવાનું છે. રિઝર્વ બેન્ક લેવડ-દેવડ માટે ટુ-ફેકટર ઓથેન્ટિકેશન (Two-Factor Authentication – 2FA) ६ने भावी र ४.
આ વ્યવસ્થા ૧ એપ્રિલ ૨૦૨૬થી લાગુ થશે. કેન્દ્રીય બેન્કે ઓનલાઈન ટ્રાન્ઝેક્શન माटे SMS-आधारित OTP (SMS-based one-time passwords) थी आगन વધવાનો નિર્ણય લીધો છે. હવે પૈસા ટ્રાન્સફર કરવા માટે OTPની સાથે એક વધારાના પાસવર્ડ અથવા સુરક્ષા પ્રોટોકોલની પણ જરૂર પડશે.
ટુ-ફેક્ટર ઓથેન્ટિકેશન (Dynamic 2-factor authentication) ૧ એપ્રિલ ૨૦ર૬થી જ્યારે પણ તમે કોઈ ડિજિટલ લેવડ-દેવડ કરશો, તો SMS પર આવેલા OTPની સાથે તમારે એક વધુ સુરક્ષા પ્રોટોકોલનો ઉપયોગ કરવો પડશે. ટેક્નોલોજીની ભાષામાં તેને ટુ-ફેક્ટર ઓથેન્ટિકેશન (2FA) કહે છે. 2FA એટલે સલામતીના બે અલગ-અલગ પરિબળો (Factors)નો ઉપયોગ કરવો. આ પરિબળો આ ત્રણમાંથી કોઈપણ બે હોઈ શકે છે:
Something the user knows (વપરાશકર્તા જે જાણે છે) – જેમ કે પાસવર્ડ, પિન.
Something the user has (વપરાશકર્તાની પાસે જે છે) – જેમ કે ફોન સોફ્ટવેર ટોકન, કાર્ડ.
Something the user is (વપરાશકર્તા પોતે જે છે) – જેમ કે બાયોમેટ્રિક્સ (Biometrics): અંગૂઠાનો નિશાન (Fingerprint) અથવા ફેસ સ્કેન (Face Scan).
મહત્વનો મુદ્દો: RBIના નવા નિયમો મુજબ, આ બે પરિબળોમાંથી ઓછામાં ઓછું એક પરિબળ ડાયનેમિક (Dynamic) હોવું જરૂરી છે, એટલે કે તે દરેક ટ્રાન્ઝેક્શન માટે અનન્ય (Unique) અને વાસ્તવિક સમયમાં (Real-time) સાબિત થઈ શકે તેવું હોવું જોઈએ.
આનો અર્થ એ થયો કે OTPની સાથે હવે યુઝરને પોતાના ફોનનો પાસવર્ડ અથવા અંગૂઠાનો નિશાન (Biometrics) પણ લગાવવો પડી શકે છે, અથવા સોફ્ટવેર ટોકન (Software Token)નો પણ ઉપયોગ થઈ શકે છે. (જે Authenticator એપ્સની જેમ દર વખતે એક નવો પાસવર્ડ જનરેટ કરે છે).
ફાયદો શું થશે? ઃ જો તમારો ફોન ચોરાઈ જાય કે સિમ સાથે કોઈ ફ્રોડ થાય, તો પણ લેવડ-દેવડ પૂર્ણ કરવા માટે તમારી શારીરિક હાજરી (Physical Presence) અથવા તમારા અંગૂઠાના નિશાન કે ફેસ સ્કેનની જરૂર પડશે. આ વ્યવસ્થા બાયોમેટ્રિક્સ અને **જોખમ-આધારિત ચેકસ (Risk-Based Checks)**નો ઉપયોગ કરીને ડિજિટલ લેવડ-દેવડને વધુ સુરક્ષિત બનાવશે.
તો, ૧ એપ્રિલ ૨૦૨૬થી આ નવી અને વધુ સુરક્ષિત સિસ્ટમ લાગુ થવાની છે.